Desde o principio quedou claro que a noite vai ser inesquecible. As primeiras palabras de Muguruza, disposta a tomarse o pelo, mesturaron as palabras de agradecemento e as denuncias. O alcalde de Donostia-San Sebastián, Eneko Goia, foi recibido entre asubíos polo público donostiarra. O galardoado, pola súa banda, recibiu un aplauso que non podía nin ouvirse. E tras dedicar o galardón aos mozos e espazos autogestionados, lembrou ao alcalde Kortxoenea e pediulle que se coide do mítico Le Bukowski, que corre o risco de quedar sen permiso. Dobre ovación.

O acto de recompensa á traxectoria de Muguruza non podía ser outro: a festa da comunidade. Non tiña máis remedio que facelo coa maior parte dos seus camaradas que estiveron ás ordes do comandante. O think tank máis innovador de Euskal Herria ofreceu algúns dos temas máis importantes da súa carreira, mesturando o clamor e a beleza.

A primeira canción foi a in-comunicación. As novas melodías, os ritmos brass, as harmonías das coroas e os ventos sós foron a base do big band dirixido por David Pastor. Para cando se dea conta, chegou a primeira colaboración de Sorkun e Oskar Benas, a Raíña de Oasis.

Balazala dedicou a canción a Laboa, Lertxundi e Ordorika, agradecendo a loita a favor do eúscaro e da música vasca. A canción sobre o fin da tregua de ETA de 2007 relacionouna co futuro realizando unha xira estética inmellorable; lembrando que estamos á hora de Abrir Puertas, subliñou a necesidade de abrir novas oportunidades. A canción de loita contra o neoliberalismo xunto a Dut, no canto de levarnos 20 anos atrás, púxonos mirando cara adiante, actualizando e convidando a seguir adiante as loitas que fixemos.

Despois chegaron as cancións de New Orleans, Black is Beltza, Mess Around ou When I die. A morte estivo presente durante todo o concerto; Ion Arretxe, Hasier Etxeberria, Juanba Berasategi, Amaia Apaolaza, o pai de Muguruza… Pero lembrounos que a morte non é máis que un momento para celebrar a vida: “Cando eu morra, mellor bailar”.

Tras gritar "porque foron somos, e porque somos serán", reivindicou a transmisión das xeracións e o futuro da música vasca. Durante todo o percorrido, Muguruza tivo presente o traballo e a espectacularidade dos mozos músicos. Mesmo arriscou. E tamén o mércores pola noite, Odei Barroso e A Basu subíronse ao escenario “A Raíña de Xeo” para rapear a capella. A banda rompeu co ritmo e a forza do concerto, pero non coa estética. Porque o contido e a forma coincidiron na mensaxe enviada aos mozos músicos: “Fai o que necesites”.

Tamén é imprescindible mencionar a visibilidade das mulleres, xa que o estilo dos amigos de Micaela Chalmeta rompeu coas imaxes e actitudes masculinas que se converteron en tradición nos concertos; o que necesitamos sobre o escenario é un modelo que reparte sorrisos, aplausos e emocións entre os compañeiros. Pero sobre todo música. Con Yalah Ramallah volveron as forzas do vento e os groove intensos, e os sós de cada un dos membros do grupo ofreceron momentos para tocar a pel e as entrañas. O público quixo premiar o traballo realizado pola banda; entre os máis galardoados, sen desmerecer a ninguén, estiveron os coralistas Eva do Canto e Saphie Wells, o saxofonista Haizea Mariartu e a batería Gloria Maurel.

Chegaba a última canción: Nena Coyote eta Mozo Tornado puxeron a bailar co terrible Killing in the name de Rage Against the Machine os pescozos dunha sala enteira. Coa última nota, a tea e o aplauso caéronse como a choiva. Pero non pode acabar aí. Debe existir a última traca. Detrás da tea óuvense ruídos e algún golpe de guitarra.

E sobe o pano. E aí están: Todos os compoñentes de Negu Gorriak, Inés Osinaga, Jon, Fino e Lonbi, e por suposto toda a banda de Micaela. Entón ninguén foi capaz de seguir sentado e todos terminaron (temos) bailando entre as butacas. Gora Herriak e Sarri Sarri estalaron como nunca.

Premiouse a traxectoria de Muguruza. Pero o percorrido de Muguruza non é só seu. Nin dos músicos que estiveron con el. É o percorrido de toda unha comunidade. Un percorrido polo pobo que cantou para celebrar a súa vida e maldicila. E esas cancións tomaron onte un novo sentido. Non morrerán si seguimos cantando.