En Hegoalde tamén se publicaron libros de moitos autores sobre este tema: Josu Naberan, 20 libros de Javier Goitia (ADN e dicionarios etimolóxicos sectoriais), outros 20 libros de Felix Zubiaga, a resurrección de Kapanaga, Antonio Mendizabal, Jose Mari Ugalde, Jesus Zugatzaga, Jon Goitia en internet, Miguel Garai, Jon Nikolas, Mikel Urkola nas editoriais… Todos eles demostráronnos que temos máis oportunidades que nunca para profundar neste tema.
Aos poucos chegan novos aires ao labor da orixe do eúscaro. Hai moitos factores que o impulsaron, como a facilidade de comunicación a través de Internet, a existencia de novas ferramentas moi boas para investigar a toponimia, o aumento de investigadores neste tema e Iruña-Veleia.
Este último tema, por exemplo, supuxo un fito no estudo da orixe do eúscaro, xa que non se quixo dar opción á arqueometría de datación de grafitos. Por que? Pois porque na filoloxía vasca que se ensinou até agora, dise que hai moitas lagoas. Se había algunha dúbida sobre si os grafitos eran verdadeiros ou non, bastaría datalos. Con todo, para evitar que se producise nada semellante, a escavadora foi escavada en tres ocasións e agora, Eliseo Gil e Oskar Escribano están dispostos a entrar en prisión. A filoloxía, a historia e a arqueoloxía oficiais vascas, sen datación nin proba científica, vai encarcerar a dúas persoas inocentes? Até onde chegamos?
Iruña-Veleia ensinounos que a investigación sobre a orixe do eúscaro débese levar por outras vías. Así, unha vez máis, volvemos a mirar cara atrás e vemos que hai que coñecer os traballos que até agora traballaron na investigación do eúscaro.
Por erro, é hora de coñecer os traballos de Larramendi, Hervas, Humboldt e un total de 21 investigadores. De feito, tendo en conta os recursos e a época de cada un, e despois de quitar os que se deben descartar, démonos conta de que fixeron interesantes achegas á nosa lingua.
Aos poucos chegan novos aires ao labor da orixe do eúscaro. Hai moitos factores que o impulsaron, como a facilidade de comunicación a través de Internet, a existencia de novas ferramentas moi boas para investigar a toponimia, o aumento de
investigadores neste tema
e Iruña-Veleia
Grazas a Etxabe e Poza, descubrimos que na península ibérica hai moitos topónimos vascos: Uria, Iria, Urbi, Aduna… e algúns eran moi coñecidos: Granada=Iliberri, Guadalaxara=Arriaka… Larramendi fixo a primeira reivindicación de Euskal Herria como suxeito político; analizou a historia, os foros, a cultura…; sacounos da destrución das ferrerías ou fogóns de áncora de Hernani e fundou a primeira cooperativa, facendo responsable á súa sobriña. E, por suposto, o traballo máis importante da súa vida foi o eúscaro, que actualizou ao seu tempo coa gramática e o triplo vocabulario, o que supuxo unha gran inflexión na perda do eúscaro. Desgraciadamente, como apologista, purista e neologista, moitos rexeitan as súas achegas, pero Xabier Kintana, en proporción, introduciu máis neoloxismos no “Dicionario Moderno”, así como Euskalterm na adaptación dos dicionarios á terminología actual.
Doutra banda, Lorenzo Hervas creou unha lingüística comparada na que se deu conta da importancia do eúscaro, aínda que non era de aquí. Mogel destacou a importancia do coñecemento popular, convocando á Universidade Basearche, e ademais explicounos varios topónimos do idioma (Calpe…). Astarloa, en cambio, tras analizar en profundidade as principais linguas (latín, grego, románico, hebreo, árabe…), explicou mellor que ninguén as marabillas do eúscaro. E deuse conta de que o significado das palabras en eúscaro non é arbitrario, senón suxerido pola natureza, como vemos na toponimia.
Wilheim von Humbolt, por exemplo, abriu o euskaliberismo, despois de demostrar que a toponimia máis antiga da península ibérica pódese explicar en eúscaro. Pedro Novia Salcedo elaborou o primeiro dicionario etimolóxico. Agosti Xaho escribiu un libro épico sobre a xénese das palabras vascas. Sabino Arana, ademais de revivir o nacionalismo vasco, cultivou moitas etimologías ante a importancia da súa orixe. José Ramón Rementeria reivindicou que o eúscaro é unha ferramenta imprescindible para entender a toponimia de Europa e talvez doutros lugares. Imanol Mujika propuxo que varias palabras se formaron tendo en conta a vibración da natureza.
Doutra banda, Juan Miguel Sansinenea necesitou 3 libros para recoller os hidrónimos de auga raíz que temos no mundo. Imanol Agirre, do mesmo xeito que Astarloa, despois de analizar as principais linguas do mundo e de recibir as 500 inscricións que se usan no mundo, desapareceu en Siberia e, vendo que o eúscaro e a linguaxe non teñen nada que ver coas linguas da súa contorna eran semellantes, puxo de manifesto os vínculos que ten a nosa lingua con outras linguas do mundo. Juan Goitia propuxo que moitas palabras en castelán proveñen do eúscaro. Puxo de manifesto a visión de Jorge Oteiza como preindoeuropeo que conservou a nosa lingua. Patxi Aginagalde, Jesus Segurola, Bittor Kapanaga, Antonio Mendizabal tamén nos deron outras pezas interesantes para completar o gran puzzle da orixe da nosa lingua.
Pero, por que en lugar de estudar con atención aos lingüistas que tivemos ao longo dos anos, a maioría están enterrados? Por que non quérese entender que o país no que máis lingüistas somos en proporción no mundo ten que ser por algo? Por que non quérese ver que na toponimia miles de semellanzas non poden ser casualidades?
O 1 de xuño celebrarase a 13ª edición da Festa da Orixe Vasca. No marco do congreso, en Bermeo, homenaxearemos aos investigadores históricos da orixe da nosa lingua e ás mulleres que levaron o eúscaro de xeración en xeración, porque necesitamos unha lingüística libre. Si, algún día situaremos a euskeralaritza entre as 1. filoloxías a nivel mundial, cando nos descolonizemos.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Duela gutxi, asteburu berean, Ertzaintzak bi salaketa jaso ditu: lehenengoa, emakume kolonbiar batena; lekukoen arabera, ertzainak kolpeka jarraitu zuen lurrera bota ondoren eta konorterik gabe zegoela; ospitalean garuneko edema eta paralisi partziala diagnostikatu zizkioten... [+]
Frantziskok "Franciscomanía" zeinuarekin hasi zuen bere Aitasantutza. Fenomeno soziologiko horri esker, Vatikanoko boterearen zirrikituak aldez aurretik ezagutzen ez zituen gaztetasunaren ikono eta Elizako aldaketa-haizeen intsuflatzaile bihurtu zen.
Era berean,... [+]
Euskal Herriko Mugimendu Feministak aurtengo Martxoak 8ko mobilizazioak "faxismoaren, erreakzionarismoaren eta zapalkuntzaren aurkako aliantzak" ehuntzean ardaztu ditu.
Kepa Kortak Naiz-en idatzitako “Musikariaren jakituria” artikuluan faxismoa definitzeko... [+]
Harea-erloju baten bidez irudikatu ohi da denboraren joana. Ospatu berri dugu Saharako Errepublika Arabiar Demokratikoak 49 urte bete dituela iragan den otsailaren 27an. Urte hauetan guztietan, harearen pisuak ez du oraino estali Saharako populuaren askatasun-nahia eta... [+]
Datorren udaberrian, Stop AHT Zundaketak ekimenak bi urte beteko ditu. 2023ko maiatzean, ADIFek Itza, Sakana eta Goierriko udalei jakinarazi zien zundaketa geoteknikoak eta beste jarduketa batzuk egingo zituela AHTaren Nafarroako korridorea Euskal Y-arekin lotzeko alternatibak... [+]
UEMAk Telegram bidez banatzen duen “Euskararen Hemeroteka” kanalean honoko titularrak irakurri ditut bata bestearen atzetik: “Gipuzkoak euskararen aldeko bide-urratzaile izateko ardura hartu du”, eta jarraian “Udaltzainen hizkuntza eskakizunen... [+]
Azken asteetan zenbait unibertsitatetako ate irekien jardunaldietara joateko aukera izan dut. Semea aztertzen ari da zer ikasiko duen datozen urteotan eta, erabakia hartu aurretik, komeni da aukera guztiak begiratzea. Unibertsitate bakoitzak badu bere misioa, bere izaera, bere... [+]
Ez dira gutxi azken boladan euskara bere onenean ez dagoela eta bere transmisioa bermatuta ez dagoela ohartarazten ari diren ahotsak. Bestetik, inork ez du ukatzen hezkuntzak ezinbesteko betebeharra duenik euskara eta euskal kulturaren biziraupenerako. Erronka estrategikoa... [+]
Ongi etorria eman digu Unai Mendizabalek A eredutik D eredura aldaketa egitea erabaki dugulako Judimendi auzo eskolan. Bidea malkartsua izango dela ere ohartarazi digu Armentia Ikastolako guraso eta Arabako Ikastoletako lehendakariak. Gure esker ona adierazi nahi diogu eman... [+]
Iazko udan ere Alacant aldera hurbildu ginen eguraldi hobea aurkitu nahian eta, urtero bezala, egun batez, Benidorm erraldoian sartu ginen hango giroan murgildu, zerbait hartu eta seme-alabekin izozki edo gofre bat dastatzeko asmoz.
Hiri bitxia da, denetarik aurki dezakezu... [+]
Bost urte igaro dira pandemiaren hasieratik. Pandemia horrek ekarri zuen denok zaintza eredua ezagutzea, inondik inora ere behar bezala ez zebilena. Egoitzetako kutsatzeen eta hildakoen datuak, batez ere pribatuetan, zifra hutsak baino askoz gehiago izan ziren.
2020ko... [+]
Duela aste batzuk, gurean egon ziren El Salvadorko eta Kanarietako emakumeen eskubideen aldeko hainbat aktibista. Sexu- eta ugalketa-eskubideez eta eskubide horiek urratzeak emakumeengan dituen ondorioez aritu gara; hala nola El Salvadorren berezko abortuak izanda homizidio... [+]
Tasa edo zerga turistikoaren eztabaida urtetan luzatzen ari da, erakunde publikoetan ordezkaritza duten indar politikoen artean zabala den arren ezarri beharraren gaineko adostasuna. Eztabaidetako bat da zerga hori zein erakundek kobratuko duen: zenbait udalek (tartean... [+]
Ba al dakizue frantses batzuk harritu egiten direla mugaren alde honetan ere euskaldunak bagaudela jakitean? Ba bai, harrigarria bada ere, behin, Donostian, frantses batzuei entzun nien sinetsi ezinik beren buruari galdetzen: “Saint-Sébastien est au Pays... [+]