101 municipios de Araba, Bizkaia, Gipuzkoa e Navarra cun índice de euskaldunización superior ao 70% seguen sen garantir a prestación do servizo sanitario en eúscaro. Así o demostra o informe presentado pola mancomunidade de municipios vascos UEMA. Analizou os datos con máis detalle que en estudos anteriores, en relación coa competencia en eúscaro do persoal sanitario, e a principal conclusión é que non houbo unha “evolución clara” no coñecemento lingüístico dos traballadores.

Os autores identificaron algunhas deficiencias, destacando a área pediátrica, na que se esixe o coñecemento do eúscaro á maioría dos traballadores sanitarios que atenden a nenos, pero son menos os que o teñen acreditado. En canto aos centros de saúde, esíxese a todos o nivel de eúscaro, pero dous de cada cinco pediatras non o teñen acreditado. Os municipios de UEMA contan con 45 prazas de pediatría e once sen cubrir (24%), sendo a especialidade con maior carencia que o resto de prazas. Advirten no informe que a falta de substitución é un “problema grave”: “O contexto de falta de profesionais non debería aproveitarse para deixar os dereitos lingüísticos nun segundo plano: é obrigación das institucións garantir eses dereitos”.

Máis aló da pediatría, a fotografía xeral do persoal sanitario presenta tamén importantes carencias, segundo o estudo de UEMA. O traballo dividiuse en tres capas: a primeira son os 64 centros de saúde e servizos de urxencias dos 101 municipios membros da mancomunidade, a segunda os 25 centros de saúde que atenden aos pobos de UEMA e a terceira o once hospitais de referencia correspondentes aos municipios de UEMA. Nalgunhas localidades non hai centro de saúde e hai que acudir aos centros da zona para recibir o servizo. Pois ben, as segundas e terceiras capas foron as que presentan un peor resultado na atención en eúscaro.

Osasunbidea, peor que Osakidetza

O total de postos de traballo dos centros de saúde de UEMA é de 821, de Osakidetza 669 e de Osasunbidea 152. En 714 deles é obrigatorio o coñecemento do eúscaro (87%), pero os traballadores que ocupan o 30% dos postos non acreditaron a súa capacitación, case un de cada tres traballadores. Hai diferenzas entre as dúas redes públicas: Dos 669 postos de traballo de Osakidetza, 663 solicitaron o nivel de eúscaro (99%), e un de cada cinco non o acreditou (19%), mentres que dos 152 postos de Osasunbidea só o esixen 51 (34%), e tres de cada catro non acreditou a aptitude (75%).

A diferenza entre ambas as redes aumenta nos servizos fóra dos municipios de UEMA. En xeral, en ambos os casos a porcentaxe de postos de traballo con coñecemento de eúscaro é menor, pero sobre todo en Osasunbidea, debido, entre outros factores, á zonificación de Navarra. Nos hospitais, en case a metade dos postos de Osakidetza hai que cumprir o nivel de eúscaro (subiu sobre todo nos dous últimos anos); en Osasunbidea non chega ao 1%. É máis, as dúas terceiras partes do persoal dos hospitais non teñen acreditada capacidade (en Osakidetza o 57% e en Osakidetza o 99%).

Medidas estruturais para garantir o eúscaro

Ante esta situación tan desastrosa, UEMA pide que se tomen decisións estruturais para “garantir os dereitos lingüísticos dos cidadáns e poder atender en eúscaro”. A Universidade lembra que son “un cimento básico” para formar en eúscaro aos futuros profesionais sanitarios e advirte de que aí hai “lagoas significativas”. A Mancomunidade propón o desenvolvemento de circuítos de atención en eúscaro e medidas para incidir no seu uso. Pide máis traballo en Navarra: “Falta o paso anterior porque na inmensa maioría dos postos de traballo nin sequera esíxese o coñecemento do eúscaro”.