Vivir en eúscaro, dereito e reto, mesmo en prisión
Durante os últimos seis anos, profesores e profesoras que traballamos nos euskaltegis, participamos nunha fermosa aventura. Como diciamos na última Korrika xunto a miles de cidadáns vascófilos, orgullosos e populares.
A dispersión estaba en vigor en toda a súa crueza, e centos de vascos golpearan por completo o dereito a vivir en eúscaro: impuxéraselles o desarraigamento por ser presos políticos vascos.
O desastre provoca múltiples feridas, todas dolorosas. Ademais dos propios afectados, destaca o sufrimento de familiares e amigos. E hai que lembrar todas esas mortes evitables derivadas da dispersión, en primeiro lugar, as producidas en viaxes longas impostos, as provocadas por falta de atención médica axeitada, o illamento e illamento até o límite...
Esta política de afastamento e dispersión quixo tamén roubar a linguaxe: a palabra, o eúscaro, a lingua. Unha ferida terrible, até o punto! Co fin de tratar de curar esta ferida, hai seis anos comezamos a colaborar cos presos que estaban naqueles cárceres afastados, co fin de axudar a quen nun principio querían obter o título de EGA. Deste primeiro paso xorde a traxectoria que este grupo de profesores de euskaltegis desenvolveu nos últimos anos.
Impedido. Sobre a base desta suxestiva frase, quixemos facer fronte á grave negación de dereitos que implicaba aquel exilio. Os presos políticos vascos, do mesmo xeito que o resto dos vascos, eran titulares do dereito a vivir e aprender eúscaro. Existen. E os dereitos deben ser defendidos, executados, sempre.
Debemos a todos os cidadáns e a todos os presos a posibilidade de vivir en eúscaro. Garantindo o dereito á aprendizaxe do eúscaro. O Centro Penal necesita eúscaro e a achega da poboación penal
A negativa a estudar en eúscaro na universidade, a imposición para falar en castelán nas comunicacións postais ou telefónicas... Tamén era imposible aprender para mellorar o eúscaro ou para poder vivir en eúscaro. No curso 2019-2020 estivemos 43 profesores tentando abrir un oco curativo a esta negación de dereitos. A través das tutorías postais, cunhas visitas que serían necesarias para os amigos... Con outros tantos presos, desenvolvemos unha bonita traxectoria nos últimos anos da dispersión, con resultados elegantes. Por encima de todas as dificultades, o eúscaro, o medicamento antiescorregadizo, a relación lícita con Euskal Herria.
E terminada a dispersión, afortunadamente, abriuse unha nova era, tamén nesta. E o que puidemos comprobar é que, mesmo no propio País Vasco, o cárcere é un sistema de exilio. E ver que falta moito para garantir o dereito a aprender euskera a todas as persoas presas. Tamén quixemos achegar o noso granito de area. Para que os presos e presas poidan exercer o seu dereito a estudar e a vivir en eúscaro, en condicións de igualdade, sen sufrir discriminación algunha.
Desde o principio expomos aos responsables da administración que a aprendizaxe do eúscaro nos centros penais debe ser oficial, ofrecendo as mesmas oportunidades que se ofrecen na rúa, garantindo a metodoloxía e os medios axeitados que se desenvolven a través dos euskaltegis.
Mentres tanto, no ano pasado e no último curso dedicamos un gran esforzo. Un camiño emprendido cos presos políticos vascos para convertelo nunha oportunidade para todos os presos. Co esforzo que fixemos en Zaballan abrimos o camiño: 106 presos expresaron a súa vontade de aprender eúscaro e matriculáronse. Tivemos que priorizar aqueles niveis que non podían responder a todo e que podían dar un resultado máis rápido. En Basauri e Martutene tamén se nos abriu a oportunidade. Non, desgraciadamente, en Pamplona, e moito menos en Lannemezán.
Os resultados deste percorrido foron moi satisfactorios. Durante o curso 2022-2023, 62 alumnos estudaron euskera en Zaballa, 33 en Martutene e 24 en Basauri. Fixeron un esforzo enorme e os resultados foron excelentes. Así o recoñeceron os responsables de HABE. Os 33 profesores e profesoras que colaboramos neste esforzo queremos expresar en primeiro lugar a nosa satisfacción e agradecemento aos alumnos e alumnas, así como a todos os que nos axudaron neste camiño. Ademais de canalizar as clases, puidemos compartir cos presos e presas diversas actividades: charlas, cantos, actividades teatrais, cursos especiais...
En canto nós partiamos, Zaballan Bertso Eskola traballaba de forma pioneira. A súa colaboración foi fundamental para facilitar o primeiro acceso. Desde aquí o noso agradecemento. Outros axentes culturais acompañáronnos. Como sempre, xenerosos e admirables creadores culturais vascos.
E é que, seguramente, este é o asunto máis importante: que o eúscaro é un medio moi eficaz para mellorar a convivencia, mesmo no cárcere; que o eúscaro demostrou, mesmo no cárcere, que abre as portas ao desenvolvemento de todas as persoas; que, por tanto, o eúscaro pode ser a forza motriz fundamental para cambiar radicalmente o cárcere, que ten unha enorme capacidade liberadora. Todo iso foi visible nesta frutífera experiencia desenvolvida en Zaballa, Basauri e Martutene.
Para este curso prometéusenos que as institucións, a administración penal e HABE abordarían de forma oficial e completa o proceso de aprendizaxe. O que tiña que ser en outubro materializouse agora. E a actuación dos presos que xa están a estudar ten toda a protección oficial. Xa, os profesores e profesoras que traballaron por pura vontade, demos testemuño aos euskaltegis para que eles e elas desenvolvan o que puxeron en marcha. É un paso fundamental no seu pequeñez. Sobre todo, porque o próximo curso, nos cárceres de Martutene, Basauri e Zaballa, poderase aprender eúscaro de forma integral, recoñecendo a igualdade de dereitos e sen discriminación.
Os novos pasos, por suposto, son necesarios máis pasos para que a posibilidade de vivir en eúscaro nos centros penais sexa real e de calidade, xa que o cárcere é en si mesmo un sistema de desexo. Haberá que facer un gran esforzo para que o eúscaro e a cultura vasca sexan protagonistas para que o acceso ás persoas presas sexa máis rápido e sólido. Para que entre todos e todas renunciemos ao modelo penal punitivo e afrontaremos doutra maneira as necesidades de todos e cada un destes cidadáns vascos.
“O eúscaro é o noso único territorio libre”, dicía Sarrionandia. Pode ser un eixo eficaz para aprender a vivir en liberdade e en boa convivencia. Así é. Vémolo todos os días nos euskaltegis. Tamén o vimos nos cárceres. Queremos facer un chamamento especial á sociedade vasca en xeral, e aos euskaltegis en particular e a todos os promotores da cultura vasca, para que estean atentos e teñan en conta, de face ao próximo curso, os centros penais durante a matriculación.
E, estando en campaña electoral, evidentemente, unha petición concreta a todos os partidos políticos: unha reflexión e unha proposta. Hai que garantir o dereito a vivir en eúscaro para toda a cidadanía, sen discriminación algunha. Para que isto sexa certo necesitamos políticas lingüísticas efectivas, valentes. Desde o respecto ás decisións dos cidadáns vascos e das nosas institucións democráticas, como non. E hai que abrir novas oportunidades en todos os ámbitos. Un destes retos é organizar de forma digna e adecuada as clases de eúscaro nos centros penais. E a partir de aí, empezar a pensar e organizar “estraños” que superarán o actual modelo penal, tendo en conta os Internados que foron tan importantes no noso ámbito.
Para facer posible este percorrido, moitos profesores dos euskaltegis realizaron unha xenerosa achega económica. E estivemos vendendo as nosas bolsas, lanzando pancarta nos manifestos... agora, no momento de despedirnos, á hora de decidir que facer cos sinxelos medios que reunimos, trasladaremos os nosos últimos restos á Asociación de Acollida.
Un alumno de Basauri escribiunos na Korrika:
Ttipi ttapa, ttipi ttapa...
sen vós non puido ser,
non se podía,
non sería posible,
Non te poderías...
como cada un
TODO O MUNDO!
Pois claro! Que foi fantástico. Desde a satisfacción que proporciona o compromiso queremos manifestar que mereceu a pena, especialmente para os alumnos, porque sempre merece a pena emprender para ampliar, ampliar, consolidar os dereitos. Afortunadamente, o gran desexo terminou, pero queremos e necesitamos aos e as presas vascas en casa; nos euskaltegis, alumnos e profesores, sempre no esforzo de vivir en eúscaro.
Debemos a todos os cidadáns e a todos os presos a posibilidade de vivir en eúscaro. Garantindo o dereito á aprendizaxe do eúscaro. O centro penal necesita eúscaro e a achega do eúscaro á poboación penal.
Moitas grazas a todos os que colaborastes nesta aventura.
Adeus!
Un mundo sen muros soñando, construíndo gretas, desde o eúscaro e en eúscaro!
Grupo de Profesores de Eúscaro de Presos
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Os nosos dereitos, o noso futuro, agora! Baixo a lema, o Día Internacional dos Dereitos Humanos conmemora o legado dos 76 anos. O obxectivo do día é impulsar a construción dun mundo máis pacífico, igualitario e sostible. Con todo, mentres se celebran os avances,... [+]
O Consello de Euskalgintza está a alertar da emerxencia lingüística que estamos a vivir nas últimas semanas. Pasaron bastantes anos desde que se empezou a describir a situación do proceso de revitalización do eúscaro no cruzamento, na rotonda, no inpasse e con palabras... [+]
O 25 de novembro, Día Internacional contra a Violencia Machista, a Secretaría Feminista do sindicato Steilas publicou un cartel: O noso corpo é un campo de batalla, e todos os centros educativos de Hego Euskal Herria recibírono. Queremos denunciar a violencia que sofren as... [+]
Vivimos nun contexto no que os discursos de odio antifeministas e racistas a nivel mundial están a aumentar gravemente. As narrativas de extrema dereita insérense en todo o mundo tanto polas
redes sociais como polas axendas políticas. O racismo e o antifeminismo... [+]
Moitas veces, despois de mirar as brumas desde a miña casa, ocorreume non coller paraugas, aínda que saiba que vou acabar de empapar. Por que será? Talvez non lle apetece coller o paraugas? Quizá coa esperanza de que non me molle? A pesar de todo, a conclusión foi sempre a... [+]
Recordo que con 16 anos, a Ertzaintza identificoume por primeira vez nunha concentración a favor do eúscaro ante os xulgados de Bergara. Criamos que en Euskal Herria era lexítimo o clamor pola euskaldunización dos tribunais, pero tamén entón faltaría algún permiso,... [+]
O desastre provocado pola pinga fría en Valencia deixounos imaxes dramáticas, tanto polas consecuencias inmediatas que tivo, como porque nos adiantou o futuro que nos espera: que este tipo de fenómenos climáticos extremos van ser cada vez máis numerosos e graves. Isto... [+]
A actualización do Plan Enerxético de Navarra pasa desapercibida. O Goberno de Navarra fíxoo público e, finalizado o prazo de presentación de alegacións, ningún responsable do Goberno explicounos en que consisten as súas propostas á cidadanía.
Na lectura da... [+]
Desde a desaparición da Unión Soviética, a rusofobia foi crecendo. O concepto de seguridade do Consello de Seguridade da ONU de 2002 é moi claro e indica que a seguridade e estabilidade do planeta deben depender dos Estados que non teñen intención de desafiar a Estados... [+]
Andoni Urrestarazu Landazabal naceu na localidade de Araia o 16 de xullo de 1902 e faleceu en Vitoria o 21 de novembro de 1993. Xa se cumpriron 31 anos e creo que é o momento de recoñecer o seu nome e ser, xa que non se coñece ben o legado que deixou. Umandi utilizou o nome... [+]
A escritura de autobiografía é, segundo din, a ferramenta máis eficaz para o desenvolvemento persoal, a máis liberadora. Tirar das cousas do pasado e lembralas, parece que axuda a desatar os nós do presente. Si, axuda a entender o presente e a debuxar un futuro que nos... [+]
Fixen un repaso desde o anuncio da pandemia até a traxedia de Valencia e concluín que a nefasta xestión institucional que ten a mentira e o forupe como devasa é constante da clase gobernante.
Non temos un gobernante substituto válido mentres este sistema pendular non se... [+]
O 19 de novembro é o día mundial do baño. Aínda hoxe, no século XXI, moitos traballadores e traballadoras, aquí, no País Vasco, non teñen dereito a usar o baño nas súas xornadas laborais. Exemplo diso son moitos os traballadores do transporte.
Os aseos son a clave da... [+]
O problema da vivenda é un problema estrutural que vén de lonxe. O que debería ser un dereito humano non é máis que un dereito subxectivo. Digo que é unha fraude porque, aínda que todas as institucións e todos os partidos políticos digan unhas palabras bonitas, non se... [+]
Para que o ensino concertado?
A nova Lei de Educación aprobada na CAV contra a maioría dos axentes da escola pública ten como obxectivo garantir a gratuidade do ensino concertado a través do financiamento dos poderes públicos. No Estado español tamén se anunciou unha... [+]