Contado por un amigo: O seu fillo de 14 anos dille que a última Korrika fíxolle vivir doutra maneira a do «eúscaro». Por exemplo, serviu para «sacar do armario» a algúns compañeiros e compañeiras que, como el, céntranse na euskaldunidad. Din que lles serviu para ver que a comunidade do eúscaro é abundante, forte e ampla. Faille sentir que non está só, que forma parte de algo grande e importante. Animoulle a expresarse con orgullo en eúscaro.

Durante uns días. Na casa do empobrecido as alegrías adoitan ser curtas, e así o parece tamén na dos vascos e euskaltzales deste adolescente. E é que, xunto coa alegría, manifestou á súa nai o seu pesar: «Foi como ter unha xerra perforada nas mans, pensaba que estaba chea, pero baleirouse inmediatamente». A nai pódelle responder que non se perde esa auga, que cada unha das pingas que encheu o barco durante a Korrika agora está noutra parte, aínda que sexa de forma individual. Non sabe si convenceu ao seu fillo. Non sabe si el fala de convencemento...

De feito, o eúscaro non é en balde unha lingua minorizada, é dicir, o resultado dunha historia de dominación –e que aínda leva a cabo– levada a cabo en diversas formas de subestimación e castigo. Ou mellor dito: non é inútil a comunidade de falantes minorizados, xa que os peores e as penas maniféstanse contra os falantes, os falantes sofren a dominación lingüística. En consecuencia, son moitas as cargas engadidas pola existencia dunha comunidade de falantes minorizados, moitas delas complexas. Un dos máis representativos é a débil percepción individual e colectiva de nós mesmos. Nós mesmos menosprezamos a nosa importancia, a nosa forza de influencia.

A verdade é que me achega a experiencia do neno de 14 anos, a dúbida da súa nai... Eu tamén estou así... Estaba convencido de que a cuestión da lingua ía ter unha presenza destacada, por exemplo, na campaña electoral ao Parlamento Vasco. Tendo en conta o tamaño dos retos de face ao futuro, pensaba que a normalización do eúscaro estaría presente nas liñas de proposta do eixo dos partidos que se sitúan na vasquidad. É máis, á vista de que na Korrika demostrouse un país orgulloso e un amplo consenso social. Non foi así. Por desgraza, parece que nos cruzamentos de propostas e debates para formar o próximo Goberno a normalización e a rexeneración do eúscaro non é un eixo, nin unha liña vermella. E poderiamos ampliar o panorama ao País Vasco Norte e a Navarra. Nisto somos nación.

Non é fácil de entender porque os partidos nos están dicindo que recoñeceron cuestións que están directamente relacionadas co benestar da cidadanía. Por tanto, parece que a garantía dos dereitos lingüísticos ou a posibilidade e liberdade de vivir en eúscaro están fóra dos parámetros de benestar... Non é fácil de entender porque, ademais da variada e extensa actividade cultural vasca, a investigación sociolingüística e os expertos máis destacados están a dicirnos que está en dúbida a recuperación do eúscaro, porque os axentes do País Vasco Norte tomaron a alarma de emerxencia lingüística...

Si enténdese, a clave tamén para esta necesidade de atopar nas cargas e complexos engadidos pola minorización: parece que aos aspectos que se sitúan na vasquidad cústalles crer na forza e o acordo que a sociedade expresou a favor do eúscaro; mesmo, no beneficio que a vasquidad achega á sociedade, no benestar. Sen darse conta de que avanzar na normalización do eúscaro é avanzar na garantía dos dereitos fundamentais de todos os cidadáns, profundar na xustiza social, a cohesión social, a liberdade, a convivencia e a democracia. Que falamos da base do benestar cando falamos da normalización do eúscaro.

É urxente abordar o asunto. De feito, o eco da emerxencia non provén só do País Vasco Norte, senón tamén en Cataluña, que admiramos como modelo en materia de revitalización lingüística, está a difundir o diagnóstico da emerxencia lingüística. Non en balde. Estamos a ver que a supremacía lingüística dos estados está en auxe. E, ao mesmo tempo, demostrar como a variante actual da globalización é unha maquinaria xigantesca para levar a cabo a homogeneización cultural; un instrumental aparentemente infungible para fortalecer as linguas hexemónicas e debilitar aínda máis aos minorizados.

En calquera caso, que a minorización non nos encadee nos complexos e desesperacións espirales engadidos. Temos vías para afrontar a situación de diminución. E unha delas é a activación cidadá, a capacidade de influencia da sociedade muscular. Forte e imprescindible. Proba diso foi a Korrika, que será unha mostra na primavera de 2025. Proba diso é o día a día de miles de cidadáns. Imprescindible, pero insuficiente. O impulso da cidadanía debe converterse nunha política lingüística sólida para garantir a normalización e a revitalización do eúscaro: políticas públicas eficaces, fortes e, sobre todo, sen complexos, tanto no normativo como nos recursos destinados a iso. É dicir, hai que actuar da mesma maneira que no resto de ámbitos considerados prioritarios e estratéxicos para o sector urbano.

Hai impulso da cidadanía... Agora vaise a espejar nas eleccións e prioridades dos axentes políticos... Sacudimos e creamos complexos: o mundo está en contra das comunidades lingüísticas minorizadas, pero temos nós mesmos e as nosas linguas a favor do mundo.