A miúdo ouvín que non hai que mesturar a lingua e a política, que o eúscaro salgue prexudicado. Esta afirmación forma parte da burla que nos meteron os inimigos, xa que si o noso idioma está en perigo, é porque eles decidírono. Nos pobos colonizados non só róubanse as riquezas económicas, senón que se produce unha opresión política e cultural, porque teñen moi claro o vínculo entre a lingua e a conciencia nacional. E é evidente que neste país produciuse a opresión da nosa lingua, é dicir, que substituíron a nosa lingua a través da política.

Non debemos esquecer que no ano 1800 existía unha taxa rápida de euskaldunización na parte do País Vasco que depende do estado francés. Así, o 94,5% da poboación navarra de Baxe, o 79.5% da poboación labortana e o 92% da poboación de Zuberoa era euskaldun (en 1600 o 98%, o 86% e o 98%, respectivamente).

De aí chegaron as frases que quedaron gravadas pero pouco coñecidas na historia da opresión do eúscaro:

O subprefecto de Maule definía o obxectivo da educación secundaria como: “Tirer de l’ignorance un peuple qui, n’ayant qu’un idiome particulier, ne pouvait guère établir de relations avec le rignoreste da nationI ( un pobo que, por ter un único idioma particular, non pode establecer unha relación co resto da nación). Ah! Por tanto, utilizaron os centros educativos para levar a cabo o proceso de substitución da lingua e asimilar un pobo que non ten conciencia nacional francesa. Todo iso, porque eramos uns ignorantes…

En 1802 o prefecto Serviez dixo tamén sobre as escolas: “Un grand moyen de franciser lles basques” (un gran recurso para o francés).

En 1849 o abate Jean Hayet quería abrir un colexio argumentando: “Cet établissement aurait le double avantage de mettre l’instruction à a portée de bons mais pauvres montagnard basques et cet avantage amènera le second: a langue française prendra a place du basque” (este centro terá unha dobre vantaxe, dar sitio aos menditos pero pobres) e a través do eúscaro: Aquí tamén, os vascos son montañeses ignorantes e pobres, e traerannos educación e educación francesa. Bendito sexa ese salvador!

E todos sabemos que consecuencias tiveron estas decisións no número de vascoparlantes de Zuberoa, Lapurdi e Baxe...

Desgraciadamente, mentres esteamos baixo o dominio doutros pobos, o proceso de colonización seguirá adiante. Iso non quita que as valentes políticas lingüísticas non poidan aliviar o desafogo até conseguir a liberación nacional. Pero a maioría dos políticos que gobernan en Euskal Herria, si non participan na colonización, polo menos son uns covardes. E en nome da convivencia e o respecto non toman medidas eficaces.

En 1995, o 3 de decembro foi declarado oficialmente o día do eúscaro polos políticos gobernantes, como substituto dunha política lingüística eficaz coa celebración dun día. Co paso dos anos, a maioría da poboación comezou a celebrar ese día.

Na mesma liña, seguindo a covardía dos políticos, a través de diferentes iniciativas se aproveitou á cidadanía fiucega para levar a cabo o proceso de reeuskaldunización, dando daquela a súa adhesión. Iso é o que pasa co Euskaraldia. A responsabilidade que teñen na situación do eúscaro pasa a segundo plano, mentres que toda a carga recae sobre a cidadanía.

A pesar de todo o anterior, quero dicir que decidín participar en Euskaraldia. Porque o Euskaraldia pode supor unha toma de conciencia para os cidadáns e cidadás honestas, e porque pode axudar a romper os complexos que temos os vascos. Pero por encima dos compromisos persoais e colectivos, debemos fortalecer o movemento de liberación nacional vasca. Do mesmo xeito que sen o eúscaro non haberá Euskal Herria, sen Euskal Herria, porque o eúscaro será difícil.