O outro día, no instituto no que traballo, un alumno lanzoume: “Si somos dez persoas e unha non sabe eúscaro, é lóxico e respectuoso falar en castelán”. Detrás desta cadea de palabras e da persoa que a lanzou, hai infinidade de vivencias concretas que non se poden analizar un a un: diálogos cotiáns, discursos, feitos, imaxes, vídeos… E nelas pódese apreciar unha lóxica que se impuxo a través dela, a lóxica individualista e falsa pacifista que goberna o mundo.

Esta mesma lóxica imperante en Euskal Herria (tamén) oculta as relacións de poder entre dous ou máis persoas, provocadas pola clase, o xénero sexual, a orixe, a cor da pel, a linguaxe, etc. Desta maneira, leváronnos a pensar coma se todos fósemos libres e iguais de poder, ocultando as causas e consecuencias sistémicas das nosas vivencias e accións, facéndonos invisibles. Eu fágoo en eúscaro ou en castelán, que importa? Son libre de facer o que quero. Ademais, que ninguén senta mal, que ninguén senta mal. Respectemos todo, que cada un faga o que queira, a paz vale moito…

Esta mentalidade, obviamente, oculta as relacións estruturais de poder entre nós e establece unha paz aparente en beneficio do opresor e do oprimido. Traducín a este alumno a pregunta: “E si facémolo sempre que haxa un castelán, cantas veces poderemos falar na nosa lingua, en eúscaro?”. Xurdiu o silencio duns segundos e outro alumno contestoume: “Si, pero entón todo o mundo debería aprender euskera e é moi difícil conseguilo…”. Ttak, empezaron a pensar a nivel colectivo, pero claro, o estrutural é difícil de cambiar, demasiado difícil para alguén que creceu rodeado de individualismo.

Cada vez máis nos últimos anos, teño a sensación de que os alumnos relacionan o eúscaro coa escola e a norma, e en castelán, ao contrario, coa diversión e a liberdade. Mentres que como consecuencia da loita prolongada habemos conseguido institucionalizar o eúscaro nunha medida (pequena), a diglosia mantense nunha situación violenta, pero fálase pouco diso, tanto nas escolas, como nos fogares e na rúa. Esta crúa realidade quedou oculta baixo as regras do individualismo e da pseudopaz. Porque, como dicía Aresti, a paz prexudica ao eúscaro, e a calquera grupo presionado.

As realidades a miúdo non ven a primeira ollada, pero se se sinalan si. Por iso creo que iso é o que nos toca agora, en poucas palabras, sen renunciar á loita institucional que se impón, temos que recuperar a rúa, superando a tendencia da primeira a rebaixar a segunda. Máis aló do exercicio dos dereitos individuais e das palabras medidas, necesitamos falar dos nosos soños como pobo, dos nosos inimigos e dos nosos camiños cara ás liberdades colectivas. Desnormalizar as situacións que vivimos no día a día como “normalidade” e sacudir as rúas. E nesas rúas, para xuntar forzas con outros movementos que queren a liberdade dos inferiores.

Ante este sistema que destrúe a vida, as linguas, os pobos e todo o que non lle é rendible, e ante os estados que a perpetúan, ante os que nos separan e íllannos entre nós, ante os que nos queren quitar a esperanza…, a necesidade vital de todos os movementos liberadores é traballar a comunidade. Para iso debemos tomar conciencia, xuntarnos, desfacerse dos complexos máis vellos, pensar en grupo e actuar. Sementar no lugar, en todas as zonas posibles, acender pelexas, provocar. Non podemos sós, cos amigos si.

A nosa lingua e a nosa comunidade necesitan un novo azoute. A Semana de Arraigamento dos Vascos, que se celebrará do 22 ao 28 de abril, ofrécenos unha oportunidade para iso, un punto de inflexión para motivarnos e empoderarnos. Trátase dun exercicio de orgullo colectivo, aberto a todos os euskaltzales que queiran participar.

Porque os alumnos do noso instituto, como todos, teñen dereito a ser conscientes da situación e a formar parte activa dunha comunidade liberadora, deamos a rúa ao eúscaro!

Sugoi Etxarri Zabaleta, membro de Euskal Herrian Euskaraz