En primeiro lugar, para lembrar que a colonización non é o comezo da historia. Antes deste saqueo que deu inicio á primitiva acumulación de capital, había unha gran variedade de coñecementos relacionados co cultivo da terra e a organización de relacións entre os seres vivos. A colonización, a expansión mundializadora do capitalismo, sepultou eses coñecementos. Con todo, algúns destes coñecementos seguen aí: rotación de cultivos, hortas de mandalas, permacultura e agroecología. A súa epistemoloxía e g(i)nealogía, aquí e en moitos recunchos do planeta, continúan latexando baixo a terra. Descolonizar, por tanto, para recuperar antigas sabedorías sobre as relacións coa natureza.

En segundo lugar, para recoñecer que a colonización segue en marcha e que supón unha serie de implicacións para os territorios. A expropiación, a escravitude das persoas e a mercantilización do solo forman parte dos proxectos de creación das nacións de Estado que se construíron nos países invadidos. Trátase de proxectos de exterminio nos que o medio rural ha tido unha posición central na economía da dependencia e a subalternidad, o que se impón desde hai cinco séculos aos países do Sur Global. O País Vasco, ao estar adherido ao modelo depredador europeo, ten necesariamente unha posición xeopolítica. Esta posición favoreceu a súa oligarquía, e a oligarquía segue enriquecéndose. Descolonizar, por tanto, para recoñecer privilexios e socializar dereitos.

En terceiro lugar, para entender que o País Vasco vai máis aló da súa burguesía entregadora e que este territorio segue facendo fronte á ocupación criminal dos imperios, sendo o medio rural vasco o principal foco de ataque: os roubos de terras populares, a estigmatización da cultura campesiña (agri), a imposición de dogmas da Igrexa católica, o maior latifundista da historia, as violacións e o acoso contra as mulleres campesiñas, a prohibición da lingua orixinaria nestes bosques. Descolonizar, pois, para honrar ás bruxas que nos queimaron aquí tamén por defender a terra.

É a historia das pequenas e grandes revolucións silenciadas, que aínda perdura no campo do noso territorio. No ámbito rural é cotián que ás mulleres quítenlles a propiedade do territorio en nome da sustentabilidade do caserío; a falta de infraestruturas e servizos públicos de calidade e de proximidade; o acoso e explotación laboral do capital transnacional aos bens naturais. As terras que antes viran incendiar ás nosas bisavoas heréticas son as que hoxe acollen a miles de traballadores migrados, sen contrato nin dereito, que asumen a peor precariedade que se prolonga no campo. Queremos soberanía alimentaria para todos, pero a Lei de Estranxeiría só aplícase a algúns.

O proxecto político secular de expulsión e control territorial é unha vulneración dos dereitos da natureza e das persoas que viven e traballan na terra. Fronte a iso, cada vez son máis numerosas as traxectorias vitais, as etnias, o ton e a linguaxe da pel que conviven nos invernadoiros do noso país, non sen conflitos. Nunca foi tan evidente que a recuperación da terra roubada é a linguaxe que comparten os pobos. Non é casualidade, por tanto, que nas hortas de Euskal Herria o eúscaro sexa a ponte común que une con diferentes acentos e orixes, a emancipación do medio rural e as cosmovisións sedentas de xustiza para as persoas.

É a linguaxe o que devolve o simbólico ao real. A lingua é a raíz que nos enraíza, a rama que nos alimenta os sentidos, e a espora que cultiva o futuro. A lingua é o florecimiento máis autóctono da idiosincrasia dun pobo. E en Euskal Herria o eúscaro é a lingua común dun pobo cada vez máis plural, que se revela contra a opresión, a marxinación e (mono)cultura. A cabeza pensa no solo que pisan os pés. Por iso, se o dereito á terra é a lingua común dos pobos, o eúscaro é pura agroecología.