(Nota de ARGIA: Debido á lonxitude do texto, publicaremos o traballo de Joseba Barriola en tres partes. Esta é a túa primeira parte, lector)

O Consello de Euskalgintza publicou un documento titulado “Consenso Social para a Incidencia nas Políticas Lingüísticas”. O documento consta de tres partes:

*** Introdución (Preámbulo, Localización, Principios, Finalidade)

*** Dirección e Obxectivos (Metas e condicións para un uso cómodo do eúscaro): Condicións individuais e condicións colectivas ou estruturais {universalización do coñecemento e desenvolvemento de espazos de uso cómodo}

*** Orientación sectorial: administración, educación, ámbito socioeconómico, medios de comunicación contorna dixital.

*** Fin do documento: Trátase de compartir, debater, acordar con todos os axentes comprometidos co proceso de normalización e ponse o acento nos compromisos e nos pasos.

O Consello de Euskalgintza “ten como obxectivo principal acelerar o proceso de normalización do eúscaro” e de face a iso “busca desenvolver políticas lingüísticas progresistas”. Así, unha vez realizada a localización do proxecto e segundo algúns principios, “o obxectivo principal é crear as condicións para un uso cómodo do eúscaro”. Para iso fai un chamamento aos “axentes sociais”.

A) A normalización lingüística é un cesto de xastre. Que é normalización? De que proceso trátase? O erro deste proceso é que se vai lentamente e por iso hai que aceleralo?

Normalización. Para moitos os idiomas normalizados son o inglés, o castelán ou o francés. A súa situación é normal, cómoda o norte da normalización? As linguas que no seu propio espazo difunden un pensamento único sobre as linguas (orgullo propio e desprezo cara aos demais) e invaden o espazo doutras linguas non están normalizadas, están padecidas por unha enfermidade. Non teñen en conta a igualdade e a diversidade lingüística. Centos de linguas foron enterradas (mesmo coa participación da xente euskaldun) coa difusión desas linguas “normais e enfermas” e outros miles de linguas minoritarias son valoradas hoxe en día. Iso non pode ser un modelo de normalización. O uso cómodo destes idiomas é a comodidade do dominador. Que é, entón, para o Consello a “normalización”?

Que foi o eúscaro, até agora? Houbo algún proceso ou foron diferentes proxectos de proceso? A resposta, como non, será “moitas cabezas”, plural. Todos os intentos en sentido contrario, teñen como denominador común a “normalización do eúscaro”. Todo o que se fai en eúscaro ou en nome ou a favor do eúscaro non é, sen máis, un proceso único. Moito menos o proceso de normalización do eúscaro. De que trata exactamente o Consello?

E sobre o proceso que non se define, dise que hai que “acelerar”. Un exemplo: Que foi o “proceso de normalización” que promove o Goberno Vasco (en termos económicos, legais e normativos e utilizando o prestixio dalgúns euskaltzales): lento? E por iso hai que acelerar? Ou é o propio rumbo do proceso de normalización impulsado polo Goberno o que se equivoca, e entón, a necesidade que hai é tomar unha nova dirección?

Pero o rumbo non pode ser “facer a vida de hoxe tamén en eúscaro”. O estilo de vida actual, coa diversidade biolóxica da vida, coa vida digna, coa posta no centro da vida, en definitiva, coa sustentabilidade da vida, é compatible coa pluralidade das linguas, coa vida do eúscaro, coa capacidade de falar que temos os seres humanos.

É un oximoron querer darlle vida ao eúscaro e practicar a explotación, o patriarcado, o eocidio, o xenocidio en eúscaro. Dentro da barreira das zonas respiratorias lingüísticas controladas e limitadas que permiten o sistema glotofágico mundial e os estados glotofágicos de España e Francia, o eúscaro tamén está condenado ao colapso ou á morte.

Neste sentido, a nosa problemática non é acelerar o que hai, senón cambiar de rumbo.

B) Desenvolvemento de políticas lingüísticas progresistas

B.1.- Que é a política lingüística? A través da lectura do documento, e tendo en conta que as medidas que se propoñen son basicamente propostas de posta en práctica polas institucións autonómicas, pódese concluír que é a política lingüística a que fan as institucións políticas.

Preguntas: Fai o propio Consello a política lingüística? Fano os mercados (Bancos, Farmacias globalizadas, Xigante da Dixitalización, Petronor e Iberdrola…)? Que tipo de política lingüística é a de AEK? E a das Ikastolas? E o que fai o Diario Vasco? E aínda máis: É o Parlamento español ou o francés o que fai a política lingüística e con iso condicionan non só a anormalidad do español/francés, senón a evolución do eúscaro e doutras linguas? E non hai nada que dicir respecto diso? A limitación á autonomía deixa menos claro a formulación.

2.- Como se define a política lingüística progresista e regresiva? Onde situar as políticas lingüísticas dos Gobernos Vasco e Navarro? Pode ser unha política lingüística si esquece ao progresista que imos adiante, nun sentido, ao colapso e tamén, por suposto, ao colapso das linguas (incluído o eúscaro)?

3.- Cal é a política lingüística que chegou até arriba? Cal é o que se esgotou? Que máis non pode dar? As políticas lingüísticas das autonomías? Da CAPV? Navarra? Da nova Sociedade do Norte? Até agora (digamos a da CAV) foi axeitada e agora, neste último tempo, tocou arriba, pero antes era axeitada? Era simplemente o seu problema que era lento e que por iso hai que aceleralo? É só cuestión de velocidade e non de modos e de contido e dirección? Ou desde o principio deseñáronse para retardar e suavizar a vitalidade do eúscaro? Púxose en marcha a autonomía lingüística para responder dalgunha maneira á demanda do pobo, organizada para adaptarse aos límites do sistema glotofágico que está establecido no {Estado (imposto brutalmente pola Constitución do Estado español) e dos Grandes Poderes do Mercado}? Utilizando a autonomía, o diñeiro, as normas legais e o prestixio, falseou a autopercepción da comunidade do eúscaro? A xente máis afastada do corazón do eúscaro (e da igualdade das linguas e da defensa da dignidade da vida e da diversidade...) asumiu a competencia de liderado do “proceso de normalización”? O Goberno que vive en castelán é o xefe da vida do eúscaro? A conselleira de Educación Buesa que non sabe euskera é a responsable de euskaldunizar a educación? O erdaldun Azkuna ordena o plan de euskaldunización de Osakidetza? Non son máis que pequenos exemplos.

Dise no documento que nos últimos anos aprendeuse moito sobre sociolingüística. E si, escribiuse moito. Pero é a sociolingüística a que nos dá forza vital, ou é ela a que nos ofrece datos para facer ilusións falsas ou para mergullarnos na desesperación?

Si, aprendemos a estar nas institucións, a aceptar plans, a gastar diñeiro… pero tamén aprendemos a afastarnos do núcleo da vida, da vida do eúscaro, do núcleo. En Osakidetza fixéronse plans para euskaldunizar… pero no canto de concentrar a todos os euskaldunes e traballar a motivación, comezou cunha ameaza de decreto. En lugar de empezar pola dirección, empezaron cos administradores inferiores.

Déronse pasos adiante. Como non? Os ecos da explosión da conciencia que se produciu nos anos 60 chegaron até os nosos días. Houbo avances importantes. E eses foron os froitos do salto que se deu na calidade do vasco. E agora, os tempos cambiados, que pasou mesmo cunha Autonomía pomposa? Por que hai debilidades no uso, no consumo cultural, no coñecemento e na motivación? Iso hai que estudalo. E non son parvo para pensar que a culpa é das institucións autonómicas. Non teñen poder para iso. É un problema máis profundo e global. Pero a Autonomía é incapaz, non sabe ou non quere, como afrontar o colapso das linguas. Non se deu conta (ou non quere darse conta), porque é o defensor do sistema que nos leva ao colapso.

Pero ao mesmo tempo, fóra das institucións e nas marxes, están a darse pasos cualitativos: están a darse grandes e profundos avances nalgúns medios de comunicación, en reflexións teóricas ecolóxicas, en feminismo, en creación cultural e na construción de comunidades euskaldunes (o novo movemento cooperativo transformador, por exemplo…). Necesitamos un novo estalido de conciencia. O eúscaro vivo é o que declina a linguaxe da vida.

O poder da Comunidade Autónoma Vasca que coñecemos. Poder limitado e dependente, pero foi unha nova experiencia do poder. Fixo moitas cousas que, ao parecer, foron espectaculares (diñeiro, leis e normas e plans, ha cooptado aos euskaltzales...). Fixéronse medicións cuantitativas, alimentouse o subvencionismo, establecéronse normas legais, pero nunca se viu a esencia da vitalidade do eúscaro. Neste sentido, a verdade é que foi absolutamente insuficiente, lamentable, desastroso. Non se viu nin a existencia nin a prioridade dese “campo”.