Alberto respondeume, coma se preguntáselle si a choiva molla: "Si, e moitas veces! Desde pequeno a miña lingua materna foi o castelán, pero desde pequeno aprendín euskera na escola. Logo continuei os meus estudos en eúscaro na ESO e na universidade e aos poucos estiven nun ambiente euskaldun. Cando empecei a moverme nese ambiente, sobre todo aos 18 a 24 anos ou, ao principio, sentín un pouco mal ao falar. Entendes, ao final te afás e entendes, pero cando tes que falar ante os demais si, nese momento sentíame mal, incómodo ou inseguro, aínda que saibas que o fixen en eúscaro dunha maneira axeitada. (...) Sempre me sentín menos que os demais. Hoxe teño 38 anos e pasei bastante tempo neste ambiente euskaldun, xa non sinto "diferente". Aínda que a miña lingua materna sexa o castelán, hoxe en día síntome euskaldun, pero a miña lingua é o eúscaro e podo dicir que sinto orgulloso, superei ese complexo. Non o sei do todo, pero en parte si".

Desde a escola infantil até hai pouco, Alberto, de 38 anos que fala euskera, sentía "diferente" nun ambiente euskaldun e el, por cóbados, tivo que facer un oco para sentirse cómodo. Ou quizá sexa diferente o "ambiente euskaldun". Quen dos que queremos vivir en eúscaro pode vivir comodamente en eúscaro? E que fai o que vive comodamente en eúscaro para que os demais vivan comodamente en eúscaro?

Por exemplo, non é a primeira vez que me refiro ao período de 18 a 24 anos. Iso si que é unha marxe de idade crave na vida! Si agora tes un irriño nos beizos, seguramente ti tamén estás de acordo. É un tema: apoiamos bastante as iniciativas de fomento do eúscaro nese intervalo de idade? Temos referentes na praza pública entre os vascos desa idade? Por favor, que os maiores non sigan definindo a categoría "nova", nin "todo para os mozos, pero sen mozos" alimentando o meme.

Si, pero que facer? Copiar o que se fai ben na contorna, por exemplo. Respecto diso, Leo díxome: "Non coñecía as cousas en eúscaro, só as da escola". Non sei a que se refería exactamente, pero seguro que lle axudaría a "coñecer as cousas en eúscaro" –a creación ou a cultura vasca, a de outrora e a doutra, a de aquí e a de achega, todo o que é basicamente bo–, si non é que sexa devaluable por todas partes e por moi barato. É dicir, non atraer, senón ir. Pola contra, si Txerra Rodríguez falaba dos "100 proxectos que celebran a vida en eúscaro", si, habería que coñecelos e protexelos moito máis.

Temos que combinar táctica e estratexia, levantar os ollos da mirilla da urxencia e a importancia, de cando en vez, para abordar o posible. Afiar e facer as ganas, sabendo que non sempre ou ben desde o principio, aprenderemos andando polo camiño. Sen erros non imos antes. Lander aprende: "Hai uns anos fun ao euskaltegi durante todo un ano, veume moi ben, deime conta de que sabía moito máis do que pensaba. Como non recibiches o eúscaro en casa, cres que non sabes nada, pero non. No euskaltegi non me enganchaba, falaba, aínda que de cando en vez me equivoco. Con todo, saía á rúa e non atrevíame a facelo, algo que me preguntaban en eúscaro e que me atrapaba por completo. Na rúa, aínda hoxe, vou dicir catro cousas exactamente, só digo as que controlo ao 100% en eúscaro: que hora é, si, non os cans fóra! ".