O uso do euskera declive, a transmisión cultural non se garante, a segregación aumenta, o control dos estados, a falta de autonomía, o enfraquecemento da escola pública, a concertación de todo proxecto privado, etc. E que facemos? Pedir unha solución a Madrid e París? Quedar mirando? Esperar a conseguir o Estado Vasco? Nin pensar. É necesario dar un paso cualitativo no camiño cara á Escola Pública Vasca Unificada e beneficiar á Escola Pública e ás Ikastolas.

O Acordo Educativo Básico foi un fito que asinaron decenas de referentes de Educación hai dezaseis anos. Os principais impulsores foron o movemento pedagóxico Hik Hasi e Joxe Mari Auzmendi, que tanto deu á educación vasca. Queremos lembrar aquel acordo, que nos parece de gran actualidade: “A educación pública será unha educación que satisfaga as necesidades do desenvolvemento dos pobos e de todos os cidadáns, un servizo de calidade que garanta todos os dereitos en igualdade de oportunidades”. Por tanto, naquel acordo proclamábase que o público é unha escola que garante dereitos. A lista destes dereitos está baseada no Pacto Educativo das Nacións Unidas, polo que son os Dereitos Humanos Universais, que deben exercerse a nivel local. E cales son os dereitos que un centro debe garantir para ser público? Garantir o coñecemento da lingua e cultura locais, no noso caso o eúscaro e a cultura vasca; dereito de todos os alumnos a unha educación de calidade en igualdade de oportunidades: o documento falaba de “coeducación, inclusión, non discriminación, participación, autonomía”.

Aquí está a segunda clave, que vén literalmente da declaración de hai dezaseis anos: “A execución do servizo público educativo vasco debería concretar e distribuír as competencias que corresponden aos poderes públicos e á cidadanía (a comunidade educativa). O financiamento e o control deberían ser públicos. Por tanto, a xestión da educación pública debería ser eficaz, transparente e con continuidade social”. Conseguimos eliminar o po das follas amarelas. Hoxe, o Goberno Vasco ha proposto ao Servizo Vasco de Educación titulándose desde o Acordo Educativo Básico de hai dezaseis anos. Pero a clave non está no nome, senón no ser. Baixo o noso punto de vista, o Servizo Vasco de Educación pode ser a base, o alicerce principal, a ponte e a boina do novo sistema educativo. A Lei de Educación, seguindo a letra e o espírito do Acordo Educativo, pode ter potencial para modificalo todo.

O Acordo Educativo da CAPV, asinado en abril por todas as partes da extrema dereita, considera que formarían parte do Servizo Vasco de Educación aqueles centros que cumpran cos dereitos e obrigacións determinados. Cales e cales? Euskaldunización, transmisión da cultura vasca, resistencia á segregación, diversidade, inclusión, gratuidade, autonomía... Isto é, aproximadamente, o definido no Acordo Educativo que asinamos hai dezaseis anos os individuos da educación. É máis, os centros que garanten estes dereitos e deberes, como membros do Servizo Vasco de Educación, terían financiamento suficiente para desenvolver o seu proxecto educativo. Ademais, o acordo esixe establecer mecanismos de estrito control do diñeiro público.

Por que é transformador o acordo alcanzado polos partidos políticos nesta materia? Porque os centros que pasarían a formar parte do servizo compensaríano con dereitos e deberes e compartirían o mesmo espazo. Desde este novo punto de partida, a confluencia de Centros Públicos, Ikastolas e outros centros con vocación pública sería moito máis fácil que a necesaria para constituír a Escola Pública Vasca. É dicir, sería o paso cualitativo dun proceso de transición, no camiño dunha gran converxencia, a oportunidade áurea de estender de forma consensuada o ámbito público.

Desgraciadamente, no borrador de Lei presentado en outubro polo Goberno da CAV, ese chapeu aparece sen cabeza, sen fundamento, frustrando o seu potencial. Por iso consideramos importante que nas próximas semanas e meses a Lei de Educación para a Comunidade Autónoma do País Vasco tente recoller a idea do Servizo Vasco de Educación. Tamén somos conscientes de que a lei non é para toda Euskal Herria e que ademais, sen soberanía, non será posible chegar até a meta. Pero como o camiño se fai a pé, ponche o calzado e adiante.

Blanka Martínez de San Vicente, Galder Sierra e Jon Urrusolo son promotores do Acordo Educativo Básico.