ELE, Asociación de Empregados de Fogar, puxo en marcha en 1991 un servizo gratuíto de asesoría xurídica en Bilbao. Informan os traballadores dos seus dereitos e axúdanlles a realizar peticións para conseguilos. Os datos do informe anual extráense das consultas recibidas nas oficinas de asesoramento que teñen en Bizkaia. A estatística ofrece os seguintes datos: salarios, xornadas, descanso semanal, vacacións e situación da seguridade social.

A Asociación de Empregados de Fogar quixo pór o acento en dúas cuestións. Por unha banda, denuncia que Osakidetza practicamente nunca recoñece os accidentes de traballo e xestiónaos como enfermidade común. Doutra banda, no primeiro ano no que se pode cobrar a prestación por desemprego, o Servizo Público de Emprego Estatal explica que se maltratou aos solicitantes.

As traballadoras do fogar son mulleres

En 2023 pasaron polo servizo de asesoría 603 traballadores e recibiron 737 situacións. O 98,51% das persoas atendidas eran mulleres. O 40,43% dos traballadores eran traballadores domésticos residentes, é dicir, vivían no domicilio da persoa que coidaban. O 59,57% eran traballadores externos. O 11,13% eran traballadores autóctonos e o resto estranxeiros ou de dobre nacionalidade.

A Asociación dividiu ao persoal residente e ao persoal externo en dous grupos e extraeu as conclusións de cada un deles. Nestas liñas infórmase da situación dos empregados domésticos residentes, tendo en conta que as súas condicións laborais son as máis desfavorables.

1: Máis da cuarta parte do persoal residente doméstico atópase en situación administrativa irregular. Desde 2022, a porcentaxe de mulleres nesta situación descende tres puntos. A asociación criticou os servizos sociais e as autoridades de estranxeiría porque, a pesar da situación irregular das mulleres, as súas realidades non se descoñecen. ELE considera que “estas mulleres saben que van facer ese traballo”. Din que son os peor tratados do sector e piden que se regularice rapidamente a súa situación.

2: O 69,52% dos traballadores que pasan a semana dentro do fogar traballan máis de 60 horas, o que supón un número máximo de horas permitido legalmente. Isto ocorre no 81,08% das mulleres sen papeis.

O 44,3% respecta o descanso que legalmente lle corresponde. Esta cifra está a mellorar cada ano. Pola contra, o 21,81% non descansa durante toda a semana. O 21,19% non ten horas de descanso diario. Aumenta a porcentaxe de persoas que descansan dúas horas ao día.

3: En opinión da Asociación, as axencias de colocación que median entre empleador e traballador promoven condicións ilegais. É habitual realizar un contrato de 40 horas e non tomar como parte da xornada as chamadas horas de presenza. Desta maneira, estas horas non se pagan. Denuncia que a inspección de traballo non controla esta fraude masiva.

4º. Cada vez son máis os traballadores que teñen dificultades para realizar un descanso continuo nocturno. Durante o día coidan a persoas cunha gran dependencia e continúan realizando o mesmo traballo durante a noite. A Asociación considera que a falta de descanso nocturno xera graves problemas de saúde. O 45,30% debe levantarse dous ou máis veces pola noite para atender á persoa dependente.

5: O 97,77% dos empregados de fogar non percibiu o salario correspondente. Tomando como referencia a xornada de 40 horas, o 35,38% en situación regular non recibiu o salario mínimo interprofesional e o 67,57% da situación irregular. E non se tivo en conta que moitos destes traballadores realizaron máis de 40 horas semanais.

6: O 34,56% é remunerado en man, sen documento algún. Este comportamento reduciuse respecto de 2022. En ausencia de documentación, os traballadores tampouco dispoñen de datos básicos sobre a relación laboral: datos do empleador, si cotiza ou non, canto cotiza…

7: O 93,94% dos traballadores en situación regular que traballaban en días laborables estaban dados de alta na Seguridade Social.

8. O 86,16% dos traballadores vivía só coa persoa ou persoas atendidas. O 68,67% das persoas que coidaban eran mulleres.

9: Denuncia que a implantación sistemática de xornadas diúrnas superiores a 60 horas é incompatible coa saúde laboral. Deben atender a persoas que non se valen por si mesmas e as traballadoras non teñen garantida a formación, a contorna e os recursos necesarios para realizar as tarefas sen prexudicar a súa saúde. Critican a falta de apoio da inspección de traballo e de Osalan.

10: Dificultades do persoal para solicitar o cobro da baixa á Seguridade Social. A diferenza doutros sectores, neste sector non é o empleador o que debe xestionar a baixa da Seguridade Social. A Asociación denuncia que é practicamente imposible enfrontarse persoalmente e que os medios informáticos a miúdo non están a disposición dos traballadores.

11: Como consecuencia do falecemento ou traslado do empleador, o 23,15% dos traballadores quedaron desempregados dun día para outro, percibindo unha prestación por desemprego de até 120 días, independentemente do tempo traballado e cotizado.