Un amigo da casa, saúco
- A elaboración de artigos require unha breve redacción e vou tomar o traballo máis difícil do que fixen até agora, seleccionando a saúco. De feito, cando estaba a escribir o libro O que saben Sendabelar, dedicar só seis páxinas foi un exercicio moi complicado. Unha vez ofrecinlle un curso de tres horas e quedámonos curtos, logo organizamos o sexto e deixamos algúns temas pendentes. Ademais dos múltiples remedios, temos lendas e contos que, desde o punto de vista antropolóxico e etnográfico, aprenderemos moitas cousas curiosas. Por tanto, este texto de hoxe é o primeiro dunha serie de textos, xa que a doazón e o coñecemento desta planta é similar á fonte que non se esgota.
Comezamos dicindo que Sambucus nigra é tamén coñecida como lintsusa, plausta, sabuka, sakuta, txutxika e aztunpa, nos lugares nos que traballamos en eúscaro, con máis variantes, e que non só indica planta. Estitxu demostroume que en Bortziriak era unha moza parva, pero en moitos lugares utilízase para designar a unha persoa sen sangue; o exemplo que aparece no Dicionario Xeral Vasco é moi ilustrativo: "Logo chorará como azoute".
Dise que é unha planta carismática, porque non deixa indiferente a ninguén, atoparedes xente que ama e admira tanto como odios. Os do primeiro grupo din que é velenoso e infeliz, que debaixo vive a víbora. No segundo grupo fascinounos a saúco e beneficiámonos. O "amigo da casa" que lle chamou Mariano Ostolaiz e acordámonos dos fermosos versos que lle escribiu, tamén nos acordamos da María que arroxaba a saúco en Llanes (Asturias) e facía o seu pai, pero da que Aitziber, de Ainitze e Ondárru, de Lazkao, que plantaron a saúco para que a súa medicación siga viva.
A bonita tradición que se fai cos parches do salgueiro o día de San Juan segue viva entre nós. Anímovos a que o bendiquéis (sexa cal fose) e a que fagades unha cruz, para logo colocala nas portas e xanelas da casa. Este é un ritual para escorrentar aos raios, ladróns, bruxas e serpes.
Como temos na flor, hoxe limitarémonos ás flores. Dise que hai que reunirse só en días sollíos, sempre en tamaño, xa que si non no verán non teremos exemplares. As flores sécanse boca abaixo sobre unha saba ou cartón e tómanse en infusión no inverno, xa que é un remedio para as vías respiratorias. Os mellores colirios oculares serán poucos, mesmo cun contido seco.
Tamén é un antiinflamatorio e depurador, sobre todo para a pel: si oponse, coloque as flores da saúco. Coas novas flores secas en aceite de girasol facemos un excelente produto para limpar, embelecer e desmaquillar a pel. Coas novas flores enroladas tamén se pode elaborar unha bebida refrescante, que ao ter fermentos naturais se fermentará e farase unha deliciosa champaña para beber. Brinde!
Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]
Noizbait. Noiz izan ote zen? Noizbait landareren batek lorea egitea erabaki zuen. Bai, bai, landareek ere erabakiak hartzen dituzte, eta guk maiz ez bezala, erabakiak bete egiten dituzte. Eta loreak sortu zituzten.
Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]
Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]
Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]
Udaberri aurreratua ate joka dabilkigu batean eta bestean, tximeletak eta loreak indarrean dabiltza. Ez dakit onerako edo txarrerako, gure etxean otsailean tximeleta artaldean ikustea baino otsoa ikustea hobea zela esaten baitzen.
Nori ez zaio gustatzen ahuakatea? Ia denok atsegin dugu fruitu berri hori, di-da amaren batean etxekotu zitzaigun. Zenbat urte da ba dendaero ikusten hasi garela? Gure mahaietara iritsi aurretik, historia luzea du.
Gipuzkoako hamaika txokotatik gerturatutako hamarka lagun elkartu ziren otsailaren 23an Amillubiko lehen auzo(p)lanera. Biolur elkarteak bultzatutako proiektu kolektiboa da Amillubi, agroekologian sakontzeko eta Gipuzkoako etorkizuneko elikadura erronkei heltzeko asmoz Zestoako... [+]
Leihatila honetan behin baino gehiagotan azaldu ditugu Ama Naturaren engainuak bere izakiak babestearren. Batzuetan, erle edo liztor itxura zuten euliak ekarri ditugu, beste batzuetan inongo arriskurik ez duten arrisku-kolorazioko intsektuak ere bai (kolorazio aposematikoa... [+]
Administrazio Epaitegiak arrazoia eman dio EH Bilduk Lizarrako plantilla organikoaren hizkutnz profilen aurka jarritako helegiteari.
Emakume bakoitzaren errelatotik abiatuta, lurrari eta elikadurari buruzko jakituria kolektibizatu eta sukaldeko iruditegia irauli nahi ditu Ziminttere proiektuak, mahai baten bueltan, sukaldean bertan eta elikagaiak eskutan darabiltzaten bitartean.
Ibon galdezka etorri zait Bizibaratzea.eus webguneko kontsultategira. Uda aurre horretan artoa (Zea mays) eta baba gorria (Phaseolus vulgaris) erein nahi ditu. “Arto” hitza grekotik dator eta oinarrizko jakia esan nahi du, artoa = ogia; arto edo panizo edo mileka... [+]
Nekazal eremu lehor baten erdian ageri da putzua. Txikia da tamainaz, eta ez oso sakona. Egunak dira euririk egiten ez duela, baina oasi txiki honek oraindik ere aurretik bildutako urari eusten dio. Gauak eremua irentsi du eta isiltasunaren erdian kantu bakarti bat entzun da... [+]
Zuhaitza esnatzear dago, kimuak ageri dira adarretan. Gutxi falta da loraldirako, laster aro berria hasiko du, indarberrituta.
