Segundo entendín ao ler o texto da recollida de firmas, en ETB1 puxeron en marcha a iniciativa por malos datos de audiencia deste mes. Non esperabades que a cadea en eúscaro tivese tan baixa audiencia?

Hai tempo que percibimos o descenso que sufriu ETB1, tanto nas nosas casas, entre os familiares, como nas conversacións entre amigos e amigas. Tamén era evidente a deterioración da calidade da programación, polo que tiñamos sospeitas.

Unha vez suscitada a preocupación, revisamos os datos e asegurámonos destas sospeitas. Iso si, hai que recoñecer que o incentivo para escribir o texto foi que a cadea 13TV reunise a máis espectadores que a cadea ETB1. Inaceptable.

No momento de publicar esta entrevista asinaron case 1.500 persoas e non pasou moito tempo desde que puxestes en marcha a iniciativa. Esperabades este tipo de reaccións?

Non, non esperabamos conseguir ese eco. É verdade que tiñamos claro que as inquietudes e as sensacións que expresabamos no texto, ademais de nós, eran moitas as persoas euskaldunes as que sentían, e neste sentido a resposta da xente asegurounos. Pero facer chegar o texto a eles e conseguir firmas era outra cousa, porque non é fácil.

Ademais, sabemos que hai xente que non está de acordo con todo o que se di no escrito, e aínda que eles non asinan o texto, hai que telo en conta. Por tanto, temos que ter claro que o descontento que hai con ETB é moito maior que o número de firmas.

Entón, en canto ás firmas, non, non esperabamos unha reacción tan grande, pero si que pensabamos que ía dar resposta á reflexión da xente, quizá non no ámbito público, pero si no privado, entre amigos e familiares.

De pequeno ETB1 satisfacíache como espectador, agora non. Que credes que cambiou neste tempo?

Na infancia de moitos mozos vascos de hoxe en día, ETB1 tivo unha gran importancia. Non tiñamos que buscala en ningún outro lugar durante o tempo de lecer, xa que a televisión vasca ofrecíanos un contido de calidade. Este vínculo, que nun principio tivo continuidade a medida que foi crecendo, perdeuse co paso dos anos. Os motivos poden ser múltiples, e por suposto non todos son responsables da televisión. De feito, tal e como se mencionou no texto, nos últimos anos producíronse grandes cambios, sobre todo entre os tipos de consumo de entretemento, xa que a televisión actual non é só a caixa (ou a placa hoxe en día) do salón, no móbil, no computador… podémolo atopar en calquera sitio. Con máis posibilidades, enténdese o descenso xeneralizado da televisión de sempre, sobre todo entre a mocidade, que buscamos novas cousas e novos contidos.

Con todo, isto non quere dicir que estea xustificada a desidia da dirección de ETB1 e de quen toman as decisións coa escusa, xa que poden facer moito máis pola nosa televisión, pero é evidente que prefiren apostar pola outra cadea. Por iso, os vascos temos que dar unha resposta antes de que sexa tarde.

Din que á cadea en eúscaro fáltalle unha “oferta atractiva”. Que programas botades de menos como espectadores?

Como espectador nos veñen á cabeza moitos programas. En canto ao estilo, sempre botamos de menos un bo programa de humor, como no seu día o foi Wazemank, para que os adultos e os mozos véxano, aínda que sabemos que igualar un nivel tan grande sería moi difícil na actualidade.

Ademais de Goenkale, entre outros, pódese ver a Pilotari, Aitaren Etxea, Martin ou Ihesaldia.

Outra opción podería ser apostar polos concursos. No resto de canles, estes son a base da programación do día, e que ETB1 teña un concurso similar ao que é habitual, tendo como base o idioma e a cultura vasca. Durante a sobremesa, ou antes da hora da cea, aproveitando, por exemplo, aos espectadores dun informativo competitivo.

Outra das cousas que comentamos moitas veces entre amigos, sería facer en eúscaro un programa tan atractivo como O conquistador do Fin do Mundo. Con todo, foi unha reflexión que se nos explicou moitas veces respecto diso, a ver por que non se fixo en eúscaro o programa, tendo en conta que tanto o presentador como a maioría dos participantes son euskaldunes. Quixeron reforzar demasiado a cadea en castelán de ETB, en detrimento de a en eúscaro, e este exitoso programa é un claro exemplo diso.

Á fin e ao cabo, está claro que os que traballan na televisión saberán mellor que nós sobre este tema, pero o que está claro (a xente tamén o dixo) é que a maioría dos contidos que se ofrecen son bastante baixos e nese sentido a mellora é necesaria.

Din que o eúscaro ten que situarse “por encima de calquera interese político”. Credes que por este tipo de intereses reforzouse a cadea en castelán, en detrimento de a en eúscaro?

Con toda claridade. Tal e como indicamos no texto, ETB1 foi relegado ao carón en beneficio de ETB2, non fai falta máis que mirar os orzamentos dos programas de ambas as cadeas para darse conta diso, e non cremos que ninguén poña en dúbida que detrás hai intereses políticos. Ademais da referencia realizada na pregunta anterior ao programa O conquistador do fin do mundo, cabe destacar que ETB produce un 18% máis de horas en castelán que en eúscaro, cinco das seis emisións máis caras de ETB en 2019 eran en castelán e unha en eúscaro, os sábados pola noite Cine de Éxito e mentres tanto o programa de ETB Antxean e o de ETB en eúscaro.

Tamén é moi significativa a reivindicación que fai a ARGIA a actriz Itziar Ituño, hoxe en día a flor de pel: “ETB1 foi creado cun obxectivo e non cumpriu en absoluto. Os mozos teñen a man ficción en castelán... É difícil competir con el. Pero non tentalo é unha vergoña. Antes, se non se producía, duplicábase. Agora, tampouco. (...) Fun a Madrid porque non tiña oportunidade de traballar no País Vasco”.

Tamén falaron de duplicados no texto que piden firmas. Que pensan dos duplicados que están en folga desde fai máis de ano e medio solicitando mellorar as súas condicións laborais?

En primeiro lugar, queremos aclarar unha cuestión que non parece reflectida no escrito: cando se fai referencia ao eúscaro batua, a crítica non vai en contra do eúscaro unificado, senón en contra do rexistro utilizado. Na nosa opinión, na dobraxe en eúscaro, no que se refire aos contidos dirixidos aos mozos, falta achegar o rexistro á linguaxe xuvenil. Na realidade, a linguaxe adáptase á situación entre falantes, xa que non se utiliza o mesmo rexistro e forma entre amigos ou no centro ou posto de traballo. A nosa referencia referíase a iso.

En canto á situación dos dobladores, entendemos que a súa situación é crítica, xa que sofren directamente as consecuencias da decisión e xestión de ETB. Na medida en que pedimos unha televisión vasca de calidade para os vascos, non podemos esquecer que detrás deste proxecto están as persoas, e que se non se dan as condicións necesarias, non haberá posibilidade de conseguir o obxectivo. Ademais, a dobraxe vasca é fundamental para que unha lingua minoritaria como a nosa teña presenza nos cines e na televisión. Lamentamos a situación actual tanto desde o punto de vista dos traballadores como, a modo de conclusión, do prexuízo que iso supón para a difusión do contido vasco.

Tamén pedides que pensedes no público actual. ETB1 non se adaptou á era dixital tanto como os vascos?

O que queremos dicir é que no pasado botamos de menos esa proximidade co espectador. Talvez como hai uns anos soubo establecer esa conexión connosco, nesta nova etapa non conseguiu esa conexión. Hai excepcións, por suposto, pero, en xeral, os contidos que podemos atopar na oferta de ETB1 non son obxecto de debate na nosa vida diaria. A pesar do avance da sociedade vasca, ETB1 mantén a mesma aposta de sempre, unha aposta segura ao seu xuízo, pero non segundo os datos de audiencia.

Tal e como se indica no escrito, renovalo ou morrer, pero a segunda opción é inaceptable para nós, xa que prexudicaría ao eúscaro. Como di a pregunta, a adaptación a esta era dixital é absolutamente necesaria para o mantemento da lingua, e iso non só conséguese pola vía académica, non se pode circunscribir o eúscaro ao ámbito dos estudos.

Tedes intención de pór en marcha algunha iniciativa máis aló da recollida de firmas?

O noso obxectivo era espertar a reflexión, tanto na sociedade como naqueles que deberían tomar decisións, e por iso ocorréullenos pór en marcha a recollida de firmas e difundila a través de Twitter para darlles visibilidade. E cremos que o conseguimos ou polo menos que nos achegamos.

Á fin e ao cabo non somos máis que dous mozos, e está claro que non imos darlle a volta á situación. Fomos o inicio da onda, pero non se debería interromper. O escrito que elaboramos xurdiu de moitas conversacións amigables, e criamos que tiñamos unha boa oportunidade para dar a coñecer a nosa opinión e para suscitar e promover o debate sobre este tema.