Primeiro, por que decidiches participar en Open Arms?

Fai tres ou catro anos, un amigo chamoume para dicirme que vira unha reportaxe moi interesante sobre o tema en Libia na televisión. Refírome a Astral, un documental gravado por Jordi Évole. Nese momento o asunto afectoume moitísimo, e desde entón sempre seguín as noticias sobre o tema.

Ademais, eu traballo no mar, no Mediterráneo, pero nos iates. Cada vez sentía máis o contraste, asómbrame que esas dúas cousas poidan suceder no mesmo mar, unhas xunto a outras. O noso maior problema era que o champaña non estaba frío, e ouvía que ao meu lado afogábanse unhas duascentas persoas. Cando os salvaba emocionábame e, se debo dicir a verdade, non é fácil conmoverme.

No verán de 2018 chegou a Menorca unha patera. Estaba en moi mal estado, pero todos chegaron con vida. Nese momento estaba a navegar e atopei chaquetas salvavidas. Chamei a un amigo que estivera en Open Arms antes de volver a terra e pedinlle que pasase os contactos, que quería e necesitaba facer algo. A miña intención inicial era ir de voluntario, e para iso presenteime. Pero nesa época, por casualidade, estaban a buscar profesionais, e eu teño a titulación. Entón chamáronme para ir traballar.

Cantas persoas estades en Open Arms?

O equipo do barco divídese en dous partes. Por unha banda están os profesionais, en definitiva é un mercante, o que esixe unha determinada tripulación. Na ponte atopámonos tres persoas: o capitán, o primeiro oficial e eu, o segundo oficial. Nas máquinas hai mecánicos, outro tres, e dous mariñeiros, que son á vez patróns da barca de rescate. Por outra banda, hai voluntarios. Entre eles, o médico, a enfermeira, dous xornalistas, catro socorristas, o cociñeiro e un representante da institución, entre outros. Ademais, o equipo de prensa e o equipo psicolóxico están en terra. Con estes últimos tamén podemos manter o contacto telefónico cando estamos no mar.

Desde que empezaches participaches en dúas campañas.

Si, é certo. A primeira iniciouse en novembro de 2018. Estivemos unha semana no porto de Barcelona, organizando algunhas cousas que facer no barco, e cando chegamos aO Sargun déronnos enseguida o noso target, é dicir, o noso obxectivo. Chegou unha noticia, informáronnos de que un pequeno pesqueiro de Santa Pola recollera a doce persoas preto de Malta e Libia. Meter a doce persoas máis nun destes casos non é fácil, o capitán non sabía que facer. Nós axudámoslle a analizar o estado de saúde destas persoas e a darlles mantas, comida e outros. Había un moi grave e custou traballo, pero conseguimos que viñese un helicóptero na súa busca.

A embarcación estivo a pescar durante uns dez días nesta situación, xa que o Goberno de España tiña que darlle a autorización para que puidese volver ao seu país. No último momento, o capitán estaba desesperado, a situación era insosteible. Non podían esperar máis e decidiron marcharse a España, aínda que non tiñan permiso. Unha hora despois chamáronlles para dicirlles que ían deixar aos rescatados en Malta. Non sabemos moi ben que foi iso, pero pensamos que foi un aviso. Unha mensaxe, en definitiva, para que a xente saiba claramente o que pode pasar se alguén queda no mar.

Cando foi a segunda?

O segundo en xaneiro, por tanto, levamos a cabo a campaña en terra. O rescate de decembro foi masivo, con máis de 300 persoas a bordo. A nosa intención era facer algo así en xaneiro, estabamos dispostos a facelo, pero pedimos permiso o día 8 e o día 9 a Capitanía díxonos que non.

A Capitanía debe permitir a saída do buque ao mar, pero con criterios técnicos. Por exemplo, porque non temos ferramentas para apagar o lume ou porque non levamos correctamente o control do lixo. Se este tipo de cuestións técnicas ou titulacións da tripulación non están ben, poden parar o buque. Open Arms cumpre con estes criterios, polo que o barco quedou por outro motivo. Non é ese o seu traballo, pero nese momento non había outra forma de deter o barco, polo que, ao parecer, o barco tiña que ser forzoso. É autoridade e nós non podemos facer nada. En calquera caso, se hai un recurso, que tería que saír dentro de tres meses de habelo posto en teoría, é dicir, para a segunda semana de abril, xa veremos que pasa.

Por tanto, non hai grandes bases legais. Entre as razóns polas que se detén hai unha que di que Italia non cumpre coas súas obrigacións polo peche dos seus portos. Iso non é nada que se poida atribuír á organización ou ao buque, ante unha situación como esta, o que ten que facer un Estado é denunciar a Italia e proclamar a Declaración Universal dos Dereitos Humanos e o cumprimento dos acordos.

Segundo o ministro do Interior español, Grande Marlaska, "faise un rescate cando a situación é urxente e as persoas atópanse en risco". O que fai Open Arms non é iso, o que fai é coller ás persoas nas beiras e transportalas dun país a outro".

O que queren é criminalizar á ONG nestes momentos. O seu obxectivo é que ninguén de fóra chegue ás nosas costas, sobre todo si son negros e pobres; outras persoas poden vir sen ningún problema. O argumento que manexan os partidos da dereita é que a emigración fai dano, que trae violencia e que os que veñan quítannos o traballo.

O único que facemos é tentar garantir os dereitos humanos, e os acordos marítimos, por suposto. Á fin e ao cabo, a xente que se atopa en estado crítico no mar é náufrago e hai que recollelo de forma obrigatoria. Por onde traballamos pasan uns 250 barcos ao día, nós cumprimos a lexislación, iso é todo. Ese debería ser o traballo dos estados.

En canto ás palabras do Ministro de Interior español, está por encima de todo o que se poida dicir valorar a vida e pensar que a vida desas persoas ten o mesmo valor que a nosa. Entón, todo o que se di respecto diso, e sen entrar en materia política, non está permitido. Nós non estamos a axudar á emigración, non é o noso obxectivo. Estamos a salvar vidas, e gustaríanos que non tivésemos esa obrigación, pero, desgraciadamente, témola.

En xuño de 2018 o Goberno español recibiu ao Aquarius. Que cambiou desde entón?

Os Estados non poden, legalmente, deixar a unha persoa no mar. Nese momento non son refuxiados, non son emigrantes, son náufragos, e calquera barco que pase por aí ten que recollelos de forma inescusable. Para iso, os Estados da zona están obrigados a ofrecer un porto seguro aos buques.

Libia non pode ser considerada como un estado seguro. Alí hai campos de concentración, torturas, violacións e moitos máis. Contan que é un inferno para eles, sobre todo para as mulleres. Moitos nos dixeron que prefiren morrer a volver a Libia. Entón, os portos máis próximos son Malta e Italia, pero co cambio de política pechouse todo. Se ninguén dá un porto seguro, o buque deberá dirixirse ao Estado do seu pavillón, onde o recollerán obrigatoriamente. Aquarius tiña a bandeira de Panamá, polo que ninguén de aquí tiña necesidade de collela.

Ao final fíxoo España. Foi un xesto e tivo un gran eco, pero, ao parecer, as cousas cambiaron. Para eles é unha ecuación política, o dato máis importante nesa ecuación son os votos. Agora a emigración é un argumento político forte, e si quítase os votos, botaráselle ao carón.

En Europa, existe a axencia Frontex para protexer as fronteiras. Tedes algunha relación con eles? En poucos anos produciuse un cambio brutal, desde a recollida de náufragos até a recusación. Cando nos achegamos a Malta co pesqueiro xa mencionado, Frontex mirounos. Non temos ningunha relación con eles, o que fan agora é pechar fronteiras e non reciben a ninguén. Iso facémolo a ONG, polo que facemos o traballo que deberían facer os estados.

En calquera caso, o Pai Mari, Sexa Watch... Hai moitas que se atopan en vosa mesma situación. Que consecuencias ten a ausencia de barcos de rescate no Mediterráneo?

Non houbo un só barco durante un tempo. Isto, desde calquera punto de vista, é moi grave. O Open Arms, que foi bloqueado un martes, estreouse o vindeiro venres e rexistrouse un total de 170 casos de ahogamiento. Iso, por suposto, é unha cifra oficial, é unha cifra que deu Libia. Para facer unha idea, na última ocasión os libios sacaron tres cadáveres da auga, sabendo que eran uns 200 ou afogados, pero como só foron rescatados tres, o número oficial é tres. Se alí non hai ninguén, esas vidas non existiron e nunca existirán. Ademais, diría que os libios tamén traballan diferente se a ONG estamos alí, somos un ollo externo, testemuñas directas. Pero si non estamos nós, quen vai contar o que está a pasar?

A sociedade sabe o que pasa?

Eu diría que non, pero creo que a xente en xeral non ten moito interese en entrar niso. A emigración é unha das partes implicadas, e a emigración ten moito medo. Ademais, desde os estamentos políticos, lonxe de xestionar ese medo, intensifícano. Xeran medo para xustificar a súa actitude.

Ademais, creo que os emigrantes tampouco teñen información suficiente. Como neste momento están a tratar de criminalizar este tipo de organizacións, moitas veces dinnos por que non imos á orixe. Open Arms comeza cun proxecto en Senegal. Queremos informar os aldeáns, porque non saben os riscos que van ter. O noso obxectivo non é impedir a emigración, porque todos temos dereito a emigrar. O que facemos é informarse debidamente, porque cren que van ter unha vida de Cristo, e non é así. Estas persoas teñen que saber que posibilidades terán aquí, que a situación é moi dura e que a viaxe pode traer a morte. Nós non queremos salvar a ninguén, gustaríanos que non existise esa necesidade e que ninguén máis se afogase no Mediterráneo.

Esta entrevista foi publicada por Hiruka e trouxémola a ARGIA grazas a licénciaa CC-by-sa.