A Memoria do Goberno de Navarra e o Departamento de Convivencia, Acción Exterior e Euskera, presidido pola Conselleira Ana Ollo, deron conta da decisión e, aínda que aínda non se comunicou o seu nome, púxose de manifesto que Mikel Zabalza e Mikel Arregi están entre eles.

O orbaizetarra Mikel Zabalza foi detido en 1985 pola Garda Civil en San Sebastián e 20 días despois apareceu morto no Bidasoa. Segundo todos os estudos non oficiais realizados, Zabalza foi asasinada pola Garda Civil durante a súa tortura no cuartel de Intxaurrondo e posteriormente expulsou o seu corpo ao río Bidasoa.

A situación é curiosa, porque a versión oficial aínda di que Zabalza fuxiu mentres buscaban un buraco de ETA e que ao día atopárono morto no Bidasoa. Pola súa banda, a Comisión de Recoñecemento e Reparación que tramitou o recoñecemento do Goberno Foral ha rexeitado esta versión e recoñece que Zabalza foi asasinada en dependencias policiais. En diante, por tanto, existen dúas versións oficiais, a do Goberno de España e a da Garda Civil, e a do Goberno de Navarra.

O outro recoñecemento coñecido é o de Mikel Arregi, tiroteado nun control pola Garda Civil que morreu en Lakuntza en 1979. Concelleiro de HB no Concello de Lakuntza. Nesta entrevista de ARGIA a súa irmá Txaro lembrou hai tres anos como vivían eses días 40 anos.

Vítimas de 1969 a 1994

Entre as outras vítimas recoñecidas atópanse outras catro persoas falecidas nos incidentes de 1978, tres vítimas mortais de armas de fogo pola Policía española e a cuarta “tras sufrir danos graves polo uso excesivo ou incorrecto de material antidisturbios nunha carga policial”. Na nota de prensa do Goberno dise que “a eles hai que sumar outras catro persoas que sufriron violencia física e psicolóxica durante a detención e outras dúas feridas nos atentados proclamados polos grupos de extrema dereita”.

Desde a perspectiva de xénero, dous de cada doce vítimas son mulleres. Cronoloxicamente, estes doce casos abarcan desde 1969 até 1994 e, salvo un deles, tiveron lugar en Navarra. Nesta primeira fase, catro casos foron rexeitados pola Comisión de Recoñecemento e Reparación.

A Comisión encargada do estudo está formada polo Director da Memoria e a Convivencia, o Director do Instituto Navarro da Memoria, dous peritos forenses e un psicólogo con experiencia en materia de vítimas, designados polo Instituto Navarro de Medicamento Legal, e catro expertos do ámbito académico e social, a proposta do Parlamento de Navarra.

Dificultades para acceder ao recoñecemento

Este recoñecemento está baseado na Lei Foral 16/2019, que canaliza a cuestión das vítimas de motivación política, pero non foi fácil. A precursora desta lei foi a Lei Foral de 2015, pero foi declarada inconstitucional polo Tribunal Constitucional Español, quen considerou que a lei que outorgaba á comisión a facultade de investigar e resolver a xustiza só cando esta puidese ser exercida polas institucións de xustiza.

Navarra conta xa cun millón de euros asignados polo Goberno para atender ás vítimas recoñecidas. Ademais, haberá que ver si estes recoñecementos traen movemento por parte do Goberno de España, xa que algunhas destas vítimas foron provocadas polos seus funcionarios, e tamén polo carácter parapolicial dos grupos de extrema dereita.