Do mesmo xeito que o tres golpes anteriores, Bolivia sufriu un golpe no século XXI. En primeiro lugar, o procedemento non foi clásico, é dicir, non foi o Exército o que levou a cabo un ataque militar directo nin o que tomou o control do poder executivo. En segundo lugar, escenificouse como unha rebelión social porque un posible movemento civil dirixiu as mobilizacións na rúa. En terceiro lugar, o baleiro de poder encheuse a través do poder lexislativo, impulsando a toma de posesión dun parlamentario e ordenando a convocatoria de eleccións a curto prazo.

Iso non quere dicir que non haxa violencia, nin moito menos. Por unha banda, os ataques contra dirixentes e militantes de MAIS están a ser brutais (secuestros, malleiras, humillacións públicas, queima das súas casas). Por suposto, devandito movemento civil está a utilizar grupos paramilitares para levalo a cabo. Doutra banda, o golpe, na súa última fase, adquiriu un carácter cívico-policial, xa que as forzas policiais levantáronse contra o goberno e uníronse á dirección do movemento ‘civil’. Foi moi significativo ver a Fernando Camacho, o líder deste movemento, desfilando nun coche policial dA Paz. Finalmente, a presión e a ameaza da cúpula militar resultaron determinantes contra Evo Morales.

Como foi o éxito do golpe? É unha das preguntas máis importantes destes días. O proceso de cambio en Bolivia parecía un dos gobernos máis fortes do bloque progresista e o que sucedeu é incomprensible. Con todo, máis aló das lecturas idealizadas, os analistas máis estritos puxeron sobre a mesa algunhas debilidades para entender a caída do goberno. Para empezar, a perda dun referendo para ser reelixido en 2016, fixo chegar a Morais unha mensaxe moi significativa. Con todo, o partido gobernamental decidiu presentar de novo a Evo, ao que o Tribunal Supremo deu o seu visto e prace pola sentenza. Ao mesmo tempo, diversos movementos sociais e rexións que apoiaban ao goberno (moitos sindicatos obreiros, Potosí, etc.) fóronse afastando e deteriorando a base política. Xunto a iso, a oposición de dereitas de Santa Cruz logrou reforzala nos últimos anos. Tamén loitaron contra o Executivo constituíndo unha estraña alianza, esta oposición ultra e algúns dos antigos aliados de MAIS. Por último, aínda que o Estado estea nas súas mans, o monopolio da violencia non foi controlado: a sublevación policial e a autonomía da xefatura do Exército son os exemplos máis dramáticos.

O golpe ten obxectivos concretos, principalmente restablecer o modelo oligárquico tradicional e, por tanto, destruír o actual proxecto post-neoliberal, anti-imperialista e soberano. A tradicional elite racista e branca volveu ao Palacio de Goberno, coa Biblia debaixo do brazo e chea de odio, pero a sociedade que se atopa ante el non é a mesma. Grazas ao proceso de cambio, o pobo indíxena e humilde, historicamente invisibilizado, recuperou a dignidade material, cultural e simbólicamente, e creo que vén unha resistencia firme e longa. O que vai pasar é difícil de saber, pero está claro, como dicía un analista local, que Bolivia vai volver á súa "situación histórica normal", é dicir, que sexa inestable e conflitiva.