“Baixei ao semisótano para preparar a cea e atopeime cun insoportable cheiro a gas. Baixei a fume de carozo, sabendo que nesta situación non hai que acender a luz nin a lanterna. O catro mandos da cociña estaban completamente abertos, pecheinos, abrín as xanelas e subín... Os mandos do gas non se abren sós. Que explicacións ofreceu a Garda Civil que se encargaba da seguridade do edificio? Ningunha. Iso estaba preparado para facernos desaparecer”.

Guerra sucia e abusos de poder que se publicará en xaneiro. A quebra dos imperativos morais (Guerra sucia e abusos do poder. A ruptura das prescricións morais) é unha pasaxe do libro. É un libro escrito polo historiador Luís Castells e a catedrática de Sociología e Ciencias Políticas, Izaskun Sáez, e editado polo Centro de Ética Aplicada da Universidade de Deusto para o seu uso no ensino no contexto da memoria.

O libro analiza a evolución da guerra sucia do Estado español contra ETA e analiza os abusos e as torturas das forzas de seguridade, segundo explica o xornalista dO Diario Vasco Alberto Surio nunha noticia deste mércores. Na primeira parte do libro analízase a actividade dos grupos parapoliciales Batallon Vasco-Español e Triplo A, e na segunda analízase a relación do GAL cos aparellos estatais.

Segundo Surio, o libro describe como o Estado pasou do franquismo á democracia, pero en realidade sen romper co franquismo, sobre todo no Exército e na Policía. Á fronte do PSOE chegou ao Goberno de España Juan Alberto Belloch como ministro de Interior e Xustiza, quen nomeou a Margarita Robles secretaria de Estado de Interior, a Juan Luís Ibarra secretario do Ministerio e a Juan Mari Jauregi gobernador civil de Gipuzkoa.

En opinión dos autores do libro, con estas designacións pretendíase “limpar” o aparello estatal asociado á seguridade e traer a luz ao terreo no que até entón reinaba a escuridade. Outro sector do Estado, pola contra, pretendía manter en segredo esa loita antiterrorista ilegal contra ETA e produciuse unha pugna entre ambos os sectores. É neste contexto onde se sitúa a pasaxe ao que se refire Maixabel Lasa.

Ameazas contra os investigadores do GAL

Segundo o libro, as novas autoridades do Goberno español xa tiñan claro que ían impulsar a investigación dos GAL, e así o fixeron. Pola contra, os sectores de rede de sumidoiros do Estado deixaron claro desde o principio que as investigacións se verían obstaculizadas por calquera medio: “Foron habituais as ameazas a testemuñas e en ocasións os ataques ou o suborno, que ofreceron 50 millóns de pesetas a unha testemuña protexida.”

No libro descríbese que o xefe da Policía Xudicial que instruíu a investigación do caso Lasa e Zabala, Enrique de Federico, pediu medidas para protexer á súa familia; unha das súas fillas recibiu ameazas e tentou entrar na súa casa. Os autores tamén recolleron o testemuño do xefe de policía: “Sufrín as fortes presións do Ministerio do Interior e as ameazas dos membros das forzas de seguridade (...) Deime conta de que na Garda Civil non recibiría ningunha axuda e así llo dixen ás miñas autoridades. A todos os que tentabamos investigar o sucedido, púñannos trabas, iso era así. Non só iso, estabamos en perigo”.

Juan Mari Jauregi, nomeado Gobernador Civil de Gipuzkoa en 1994, foi destituído en 1996, despois de que o pp gañase as eleccións. Tras o seu paso por Chile co traballo do Goberno español, no ano 2000 foi asasinado por ETA en Tolosa, ao regresar dunha visita ao seu pobo, Legorreta. A súa muller, Maixabel Lasa, foi directora de Atención ás Vítimas do Terrorismo do Goberno Vasco e presidenta do Goberno Vasco. Juan Mari Jauregi foi membro de ETA durante o franquismo, por iso tamén estivo no cárcere, logo afiliouse ao PCE e a finais da década de 1980 dirixiuse ao PSE-EE.