A campaña estatal “Non aos Tratados de Comercio e Investimento” entregou ao ministro de Transición Ecolóxica e Reto Demográfico unha carta na que solicita que España saia do Pacto sobre a Carta da Enerxía (ICCE). A carta foi subscrita por máis de 220 organizacións, sindicatos, representantes da sociedade civil, académicos, xuristas e políticos, entre outros.

A principal reivindicación da carta é a retirada do pacto que España ratificou en 1995, sen debate público e en segredo cos cidadáns. O EKI creouse para garantir a subministración de enerxía á Europa occidental, tras a caída do muro de Berlín. Agora utilízase en contra dos Estados asinantes e converteuse no punto culminante de varias reclamacións de millóns de euros. O Pacto inclúe un mecanismo ISDS para a resolución de conflitos entre investidores e Estados. Mediante este mecanismo, as multinacionais e investidores estranxeiros poden denunciar aos Estados se consideran que os gobernos ditaron leis contrarias aos seus intereses económicos presentes e futuros.

Nesta situación de emerxencia sanitaria e social, as últimas leis propostas para loitar contra o cambio climático ou as medidas adoptadas para loitar contra a pobreza enerxética, como a prórroga do bono social ou a prohibición de cortes de subministracións, poden dar lugar a ondas de denuncia de grandes investidores no seo da OCDE. Non sería a primeira vez que o facía. Bulgaria e Hungría recibiron xa denuncias de varios millóns de euros por tentar garantir uns prezos baixos na subministración de electricidade aos cidadáns europeos.

De feito, España foi xa condenada a pagar 1.036 millóns de euros, sete veces máis do orzamento comprometido polo Goberno para a súa incorporación ao Fondo Verde Europeo do Clima, e os investidores reclamaron máis de 8.000 millóns de euros. O diñeiro destinado a estes investimentos obteríase dos Orzamentos Xerais do Estado, é dicir, das arcas públicas, ou se contabilizaría como débeda. Así mesmo, non se pode descartar a posibilidade de aplicar subidas na factura da luz, como ocorreu no caso Castor.

España, a primeira nas denuncias

España é o país do Leste con máis denuncias: 47 en total, por reducións de enerxías renovables entre 2011 e 2014. Paradoxalmente, as empresas demandantes están ligadas aos combustibles fósiles, e os investimentos fixéronse conscientes da situación de crise na que se atopa o país.

Noutros países producíronse situacións similares. A empresa alemá Uniper anunciou accións legais contra o Goberno holandés, no marco da súa estratexia nacional de redución de gases de efecto invernadoiro, pola decisión de pechar as centrais eléctricas para 2030.

Con estes antecedentes, a futura Lei de Cambio Climático e Transición Enerxética podería verse truncada polo LESTE. É previsible que a posta en marcha do Plan Nacional Integrado da Enerxía e o Clima (PNIEC) ou as medidas adoptadas durante a pandemia da COVID-19 poidan supor unha onda de denuncias de varios millóns de euros para o Goberno español.

Unha reforma que vai ao fracaso

A petición da sociedade civil de suspender o pacto realizouse unhas semanas antes do inicio do segundo período de negociación (o período de negociación desenvolverase entre o 7 e o 10 de xullo). Tal e como sinalaron os diferentes axentes de toda Europa, o período de negociación non vai supor un pacto respectuoso co clima, o medio ambiente e o benestar das persoas.

Até agora, non estiveron sobre a mesa as claves que fixeron do EKI un pacto incriblemente asimétrico, en contra da soberanía dos Estados, dos orzamentos públicos e da paralización da emerxencia climática. Na axenda do período de negocios non está o deixar de protexer os investimentos a favor dos combustibles fósiles e a enerxía nuclear, o abandono do mecanismo ISDS de resolución de conflitos entre investidores e Estados ou a inclusión de obxectivos vinculantes a favor do clima.

Os axentes sociais e medioambientais asinantes advirten de que os investimentos relacionados co sector dos combustibles fósiles e a enerxía nuclear están fortemente protexidas no seo do LESTE. Multinacionais e investidores estranxeiros están a utilizar este acordo para pór en cuestión e obstaculizar iniciativas a favor do clima e a transición enerxética xusta, como a eliminación das fontes de enerxía contaminantes, o fin das enerxías renovables ou a redución da factura da electricidade ás persoas máis vulnerables.