Son dous discos de Anari ‘Os teus antecedentes penais’ e ‘Estratexias de manipulación’. Encadeándome un ao outro, neste ensaio suxiro que os dereitos non son estratexias de manipulación con antecedentes penais para devolver o espazo que lles corresponde ás necesidades.

A espada e o dereito van da man. Un deles trouxo ao outro. O reino de Castela estaba a formar un imperio que sería España, con cincocentos anos. Conquistando América e Navarra (outra parte de Navarra), sometendo aos cidadáns de orixe.

Ao parecer, no interior do Imperio había alguén que non tiña a conciencia tranquila e sentíase culpable diso. O frade dominico Francisco de Vitoria, da Universidade de Salamanca, entre outros. A moral cristiá debía morderlle cando soubo que os escravos estaban atados ás esposas coma se fosen animais. Coas súas reflexións cuestionou a lexitimidade das accións dos españois en América. Sentou as bases do dereito internacional actual e así o recoñece a ONU dando o seu nome á Sala de Congresos de Xenebra.

O dereito trata dos dereitos. Non son herdeiros das esposas que entón sinalaban a escravitude os dereitos actuais? Non sinala a reivindicación dos dereitos aos poderes desposuídos de hoxe? Non expresan ambos, tanto o dereito como o dereito de man, o mesmo concepto, a dependencia? Non é a segunda versión pulida da era moderna da primeira? O desexable?

Cando non somos capaces de satisfacer as nosas necesidades ou non queremos asumir responsabilidades, reivindicamos os dereitos. Parecíame que así andamos polas rúas, os medios de comunicación e as redes sociais: as expresións de concentración, manifestación, comunicación, aparición, adhesivo, pintura, petición, esixencia... nun berro fino. Lexítimas e desde a dependencia.

A falta de poder lévanos a rebaixarnos na reivindicación dos dereitos. Dificilmente veremos ao poderoso no clamor dos dereitos. Porque ten o poder de conseguir o que lle recoñece o dereito, porque é capaz de satisfacer en por si as súas necesidades. Os dereitos son, pois, cousa do non poderosos. Creo que se trata dun concepto blanqueante inventado pola piedade que produce o sentimento de culpabilidade dos dominadores católicos. Estratexias de manipulación que teñen antecedentes penais e que, por tanto, serven para subordinarse.

O caso é que os españois estaban a conquistar América e Navarra 1512.aren. O sufrimento dos outros continentes axitou a conciencia de Vitoria. Non sei si sabería que, sendo os pais vascos, os seus irmáns, conquistados por Fernando o Católico na propia península, tiñan unha Constitución propia derivada dos hábitos de convivencia subordinados dos cidadáns. Un século de liberdade. O que se recolleu por escrito da tradición oral no Foro Xeral 1238.ean. Os representantes do estado navarro, cando elixían ao rei, obrigábanlle a xurar aos Foros que, máis que ao seu superior, declarábanlle á cabeza da defensa da convivencia polo Foro.

Díxome, lendo na súa totalidade o Foro Xeral, que lle chamou a atención que nunca aparecese a palabra ‘dereito’. O Foro é pragmático: máis que recoñecer o dereito, determina como satisfacer a necesidade da cidadanía, a miúdo utilizando recursos comunitarios. É dicir, para saciar a nosa fame, máis que o recoñecemento do dereito a comer, necesitamos terra para conseguir comida. E así nolo garantía.

Para satisfacer as nosas necesidades necesitamos estruturas organizadas á nosa medida e maneira, non dependentes. Os dereitos cobren as necesidades de supervivencia digna. Sen necesidade, falamos de dereitos. Reivindicando dereitos sen necesidade. A quen? Do mesmo xeito que o Vaticano non nos dará liberdade espiritual, a ONU non nos dará liberdade política. Porque son institucións que protexen o seu status e non queren a ninguén máis aló.

Se nos liberamos, necesitamos a fe no noso poder. Temos que sentilo nós. Temos que ser conscientes do que temos colonizado para orientar as accións con sentido cara á satisfacción das necesidades. Pero para darnos conta, primeiro, e despois de aceptalo, de que estamos colonizados. Seremos libres cando sexamos conscientes da nosa casa, ocupada polo seu poder. Deixar atrás os séculos de dependencia e satisfacer as necesidades e desexos da nosa comunidade. Para sobrevivir.

As raíces da clemencia encomiada polo catolicismo atópanse na culpa polo abuso de poder. As conquistas de América van da man da influencia nefasta á reflexión de Salamanca, e de novo a América, recoñecendo os dereitos da ONU. Do Imperio á legitimación de imperios. Non é a confesión tan barata como ofrecer o ceo? Non evita -máis aló da protesta- a acción? O horizonte dos dereitos parece máis unha utopía que unha realidade: ‘o que estaría ben’.

A necesidade, con todo, témola no solo, en casa, no corpo, na cabeza: a ocupada non pouco, e tamén a temos fragmentada. Antes de chamar á porta da ONU, temos que recuperar a organización da nosa Nación Unida: Quen foi. Grazné de pena máis que de ninguén, coas nosas propias mans. Sendo nós.

Imposible. O combustible de facer, o entusiasmo. Un estímulo para a mente, que procede dos sentidos. Con sentido, con ganas e con constancia. Cada cal como vive.