Día Internacional das Mulleres

A activista alemá Clara Zetkin presentou unha moción para conmemorar o Día Internacional da Muller na Segunda Conferencia Internacional de Mulleres Socialistas que se celebrou sete anos antes en Copenhague. Facíase fincapé na necesidade de adoptar medidas para impulsar a loita polo dereito ao voto das mulleres, recoñecer o carácter internacionalista do sufraxio feminino e debatelo desde unha perspectiva socialista. Para suscitar o seu interese por estes problemas, propuxo organizar manifestacións e actividades. Nos seus escritos e discursos, reivindicará que o socialismo en si mesmo é feminista e que é unha ferramenta imprescindible para lograr a igualdade.

 

 

 

 

No caso de Rusia, o Partido Obreiro Socialdemócrata celebrou por primeira vez o día en 1913 e elixiron para iso o 23 de febreiro segundo o calendario xuliano establecido en Rusia, no calendario gregoriano o 8 de marzo. Como en anos anteriores, todos pensaban que o Día Internacional das Mulleres ía estar centrado en asembleas, conferencias e manifestos, pero aquilo de 1917 non foi como os anteriores.

A fame e a precariedade apropiáronse das rúas de Petrogrado (hoxe San Petersburgo) como consecuencia da Primeira Guerra Mundial. Ao obrigar aos homes a ir á fronte, o número de mulleres traballadoras multiplicouse, as condicións laborais deterioráronse e a inflación traduciuse nun encarecemento alimentario tremendo. As traballadoras das fábricas de tecidos foron as primeiras que comezaron a organizarse ante esta situación insosteible; elixiron o Día Internacional das Mulleres para realizar a primeira convocatoria de folga.

Pan e paz

Ningunha organización uniuse á convocatoria de folga. No libro Historia da Revolución Rusa (1932), escrito por León Troski, menciónase que mesmo o grupo bolxevique máis combativo, o comité do barrio obreiro de Viborg, mostrouse partidario de non facer folga. Non era o momento oportuno. Con todo, ao día seguinte, desobedecendo a decisión do Comité, miles de mulleres de diferentes fábricas de tecidos saíron á folga e convidaron os obreiros a participar nas mobilizacións.

Esixían o pan, a paz e a expulsión do Tsar. Aos cosacos que custodiaban a Duma (o parlamento zarista que se instaurou tras as protestas dos campesiños de 1905), coñecidos como as forzas armadas máis represivas, dicíanlles mirándoos de fronte: “Temos aos nosos maridos, aos nosos pais e aos nosos irmáns na fronte. E nós, só temos fame, enormes cargas de traballo, ataques, menosprecios e abusos. Tamén tedes nais, mulleres, irmás e fillas. Pedimos o pan e o fin da guerra”.

O primeiro día transcorreu tranquilo e as autoridades non deron moita importancia á protesta. Pero á mañá seguinte, os traballadores das grandes empresas metalúrxicas sumáronse á folga xunto cos comités doutros barrios e fábricas. Ninguén podía imaxinar que aquel Día Internacional das Mulleres fose o primeiro día da Revolución Rusa. Nin que fose un fito para que os comités socialistas do resto de países consolidasen definitivamente o Día Internacional das Mulleres.

Manifestación polo dereito ao voto das mulleres en Petrogrado

Nos días seguintes os acontecementos sucedéronse. A masa revolucionaria tomou as rúas durante cinco días e conseguiu o desarmamento dos oficiais zaristas, a ocupación das institucións públicas e a liberación dos presos políticos, entre outros obxectivos. Forzado a abdicar o Tsar, o antigo réxime foi substituído por un goberno provisional. En outubro de 1917, os bolxeviques (facción do Partido Obreiro Socialdemócrata de Rusia, dirixida por Lenin) tomaron o poder.

Titulares de dereitos sen precedentes

A revolución inmediatamente asumiu a idea de que as grandes transformacións sociais e políticas deberían ir ligadas á emancipación das mulleres. Nos comités do novo goberno incluíronse numerosas camaras que durante anos traballaron en favor dos dereitos das mulleres, entre elas:

O seu traballo e a achega de miles de mulleres traballadoras que se estaban organizando día a día influíron na redacción do Código Civil de 1918. Desde o punto de vista actual, algúns dos dereitos que conseguiron parecen incribles. O dereito ao aborto, libre e gratuíto; o do divorcio, que se canalizaría si só houbese un socio; as medidas para equiparar os dereitos dos casados e non casados; a prohibición do apelido obrigatorio do pai; a creación de servizos comunitarios de gardaría e coidado; o debate sobre as posibilidades do amor e a unión libre; a reflexión progresista sobre a homosexualidade e as identidades de xénero; e sobre todo, a organización de redes e grupos de traballo para promover o empoderamiento e a emancipación das mulleres.

Cinzya Arruza no seu libro “As sen parte: matrimonios e divorcios entre feminismo e marxismo” (2015) afirma que, a pesar das dificultades que supuxo a guerra civil e o ahogamiento das estruturas económicas, as resistencias conservadoras e outros obstáculos, non se deu na historia un acontecemento histórico similar ao que as mulleres alcanzaron naquela época e lugar. Suxeitos de pleno dereito, con todas as posibilidades de participar na vida pública e social, as mulleres rusas tiveron a oportunidade de construír unha nova orde social e político. Sen negar as contradicións das accións dos bolxeviques, na Rusia Revolucionaria, polo menos até finais dos anos vinte, alcanzáronse oportunidades de liberdade sen precedentes. Apostouse por articular e facer máis visibles os vínculos entre a emancipación das mulleres e a autoorganización e o movemento obreiro. Pero pronto viría o estalinismo e con el a política dos partidos comunistas da Terceira Internacional, xa burocratizados, que acabaría con todos estes lazos.

O paradoxo dos libros

Cantas veces utilizouse esta imaxe para convocar as mobilizacións do 8 de marzo… non? O rostro da escritora rusa Lilya Brik coñécesenos grazas a este cartel de propaganda soviético. Creada para a imprenta estatal de Leningrado (Petrogrado chamouse despois da revolución), escrita en cirílico, o libro de todas as ramas do saber grita palabras na fotografía en branco e negro, neste cartel constructivista deseñado por Aleksandr Ródchenko en 1924.

Nos primeiros anos tras a revolución, as autoridades quixeron promover a alfabetización da poboación e unha das primeiras medidas foi traducir a literatura universal ao ruso e publicala en formato peto. Baixo a dirección do escritor Maksim Gorki púxose en marcha a empresa de traducir todas as “obras mestras” do mundo. Con todo, naqueles primeiros anos da revolución os cidadáns tiveron que facer fronte aos invernos máis duros e vermellos dos anos. Cóntase que moitos destes libros acabaron queimados ao lume da calor das casas. Entre eses contextos, contradicións e paradoxos deuse paso á Revolución Rusa.

Xornadas en Oñati

Destas e outras cousas falaremos nas xornadas organizadas en Oñati entre o 5 e o 19 de novembro con motivo do centenario da Revolución Rusa. Aquí a noticia publicada en ARGIA, unha curtametraxe humorística (non cho perdas!) Programa.

E aquí, a firma de Ahoz Aho sobre este tema (a partir de 53.40 minutos).