Cando hai un ano Estados Unidos, a Unión Europea e Xapón comezaron a impor sancións económicas, a maioría consideraban que o seu impacto na economía rusa sería moi grave. Por exemplo, o ministro francés de Economía, Bruno Le Maire, anunciou ao país un colapso económico. Outros moitos prognosticaron unha caída do 10% do seu PIB. Nin un nin outro, segundo o Fondo Monetario Internacional, a economía rusa caeu só un 2,2% en 2022, cun incremento do 0,3% para 2023 e do 2,1% para 2024. Segundo diversos analistas, o crecemento de Rusia será superior ao de Francia, Alemaña e EEUU en 2023.

O éxito das exportacións

En que se basearon as sancións internacionais? Godin explica que, sobre todo, trataron de provocar unha profunda crise financeira, illando a Rusia do sistema financeiro internacional; doutra banda, interrompeuse o envío de importantes produtos que chegaban a Rusia; e, por último, limitáronse algunhas exportacións rusas, eliminando así recursos á súa economía.

En calquera caso, as exportacións non se limitaron o suficiente, xa que moitos países occidentais necesitan materias primas rusas. Algunhas destas medidas, con todo, non foron efectivas e a escaseza de produtos rusos provocou o aumento destes produtos no mercado internacional, o que supuxo un importante ingreso económico para Rusia en marzo e abril pasados. As exportacións rusas a Occidente caeron do 58% ao 32% en 2022, mentres que as chinesas aumentaron un 43,4%.

Por tanto, a clave de Rusia para o mantemento das sancións foi o recodo que lle trouxo o balance de exportacións e importacións, que en 2022 ascendeu a 213.000 millóns de euros (112.078 millóns en 2021). Este resultado débese a dous factores: ao aumento do prezo das distintas mercadorías que exporta e á maior venda noutros mercados, especialmente en Turquía, Kazajistán, China e India. A outra diferenza é que o 45% do orzamento ruso depende das exportacións de enerxía.

Desobediencia ás sancións

Segundo subliña Godin, moitos países do mundo rexeitan as penas, o que tamén contribuíu moito a Rusia. Moitos países en desenvolvemento nas últimas décadas ofrecen accesos de mercado a unha economía mediana como Rusia (tamaño económico similar a Italia pero cunha dobre poboación). Antes Occidente ocupaba a economía mundial, pero hoxe non.

Pero non só é cuestión deses países emerxentes como potencia, moitas empresas occidentais non abandonaron Rusia: as imaxes dos peches rusos de McDonald’s ou Starbucks parecían que as empresas occidentais fuxían de Rusia en caldo, pero segundo un estudo da universidade suíza de St. Gallen, só o 8,5% das empresas de G7 e UE abandonaron o país.

Keynesianismo de guerra

Por suposto, as sancións foron efectivas en distintos ámbitos, o que fixo dano a Rusia. A falta de material obrigou a varios talleres a pechar as súas portas en Rusia, sobre todo nos primeiros meses da guerra. En consecuencia, e á conta dos ingresos das exportacións, a guerra de Cremlina mergúllase no keynesianismo, impregnando ao país en diñeiro, segundo explica Godin. Segundo o Bruegel think tank, Rusia destinou o 3% do orzamento á recuperación económica en 2022. Para a compañía Bloomberg, con todo, isto non explicaría unicamente o crecemento do 6% dos investimentos en economía, sobre todo tendo en conta que o consumo dos cidadáns diminuíu, tanto pola diminución dos seus ingresos como polo aumento dos seus aforros –medo ao futuro–. En consecuencia, parece que a maior parte deste investimento destinouse a alimentar a guerra. As fábricas de armas rusas traballan en 24 horas segundo The Economist, e o país incrementou o seu orzamento de gasto militar en 63.000 millóns de euros.

O mantemento das exportacións é, por tanto, un factor crave para a economía rusa, xa que pola contra se perderá rapidamente diñeiro. Con todo, segundo o Banco Central Ruso, as reservas alcanzaban os 601.000 millóns de euros o 3 de febreiro. “Pero a guerra é moi cara”, di Codin: “Hai que manter as fábricas de armas, subvencionar a transformación da produción civil á militar e pagar o material”. E ademais, o pago dos soldados, 2.457 euros mensuais, o triplo do salario basee ruso.

A guerra está sustentada principalmente pola exportación de gas e petróleo, e as penas occidentais centráronse en limitar eses ingresos, por exemplo, impondo unha medida de pago da cuba de petróleo rusa por baixo dos 60 dólares. O pasado mes de xaneiro o orzamento ruso rexistrou un déficit de 23.490 millóns, o máis elevado desde 1998 nun mes. Rusia está a reducir unha importante fonte de ingresos debido ao descenso dos prezos das materias primas e á diminución das exportacións. “Non parece fácil repetir os resultados das exportacións de 2022”, afirma Godin.

Problema básico de importacións

Para que Rusia teña dificultades coas exportacións, terá que seguir moi de cerca as importacións para manter a súa cabana, que é o que financia a guerra. Segundo explica Godin, Rusia de 2022 tentou consolidar a estratexia que nas décadas dos 60-70 chegáranlle en Sudamérica: industrializar o país para producir produtos que trae de fóra. Pero este camiño é a longo prazo, sobre todo para a industria tecnolóxica, o máis débil da economía rusa.

En 2022 Rusia mantivo a produción de moitos consumos de bens, pero a subministración tecnolóxica será máis complexo, xa que actualmente o 40% da importación de produtos tecnolóxicos procede de países occidentais, principalmente de maquinaria, produtos químico-farmacéuticos e ópticos. Mentres estas fontes occidentais están a cortarse –nun ano a exportación de máquinas alemás caeu nun 43,1%–, a importación desde China é cada vez maior; o 73% de todas as importacións rusas son hoxe chinés e sobre todo máquinas industriais.

Rusia quere aumentar a industrialización para poder aumentar a produción, pero, segundo Godin, isto non é tan simple, porque as máquinas alemás son mellores para a produción que as chinesas e tamén necesitan de semiconductores controlados por Occidente.

Cara á militarización da economía

Rusia debe, por tanto, aumentar a súa produción e manter as importacións. “Pero o esforzo de guerra non só esixe un aumento da produción senón tamén das persoas”, e segundo o economista Jacques Sapir, a mobilización de soldados provocou un descenso do 0,9% na produción industrial de 2022, “o que significa que a produción ten problemas ante a falta de man de obra”. E isto afecto á presión de subida salarial. As sancións afectan e aínda que a economía rusa afástase do colapso, o impacto é cada vez maior: por unha banda, ten que xestionar as presións que exerce Occidente para que non suban os prezos das materias primas, por outro, debe manter as importacións crave e, en definitiva, facer fronte ás contradicións entre o esforzo de guerra e a economía normal. Todo iso leva a Kremlina a militarizar a economía.

Na actualidade, o Banco Central Ruso conserva un nivel de autonomía que xera tensións entre este e Cremlin. O banco central, por exemplo, mantén as subidas dos tipos de interese e Kremlina quere que baixen. O banco central aposta pola austeridade, por exemplo opóndose ao aumento dos salarios, e o goberno está na tentación de xerar diñeiro para financiar a economía e reforzar a paz social si baixan os ingresos das exportacións.

Solución Chinesa?

A longo prazo, tanto a austeridade como a xeración de diñeiro por parte do goberno terán problemas para que Rusia poida financiar a guerra. Polo momento, o seu reserva pode ser suficiente, “pero se o conflito se prolonga e as penas endurécense, non serán suficientes”, di Godin. Terá que buscar recursos noutro lugar, e a única solución pode ser as enormes reservas monetarias de China, pero non de forma gratuíta: “Pequín pode facer pagar a Rusia a súa axuda caro”. China pode estar interesada nos enormes recursos de Rusia en Siberia, a condición de que unha Rusia dependente ofrézaa a un bo prezo. E o xornalista de Mediaparte cre que o inicio desa dependencia pode comezar xa: “O esforzo militar de Rusia xa está moi ligado a China”.