O padrón, ou estar empadroado, é o primeiro requisito para o acceso aos dereitos económicos, sociais, educativos e culturais dos cidadáns. Para moitos cidadáns o empadroamento é algo “normal” ou “innato”, pero para moitas persoas é o primeiro gran obstáculo para vivir nun municipio e, por tanto, unha ferramenta para facer negocios para outros.

Legalmente, o empadroamento debería ser un leve trámite burocrático. Os Concellos están obrigados a censar ás persoas residentes no municipio, calquera que sexa o seu lugar de residencia: “A túa casa en propiedade, a que alugas, a cabana, a casa ocupada ou a ponte”. Así o ratificou Leire Zugazua, síndico vitoriano (defensora cidadá) na súa presentación na Casa de Cultura Ignacio Aldekoa. O Ararteko tamén o manifestou nos seus informes.

Para que serve o padrón?

O cartón sanitario é o primeiro dereito de urxencia que esixe estar empadroada. Hai máis: o dereito á escolarización dos nenos e nenas, ou ás axudas sociais e económicas ás persoas en situación de emerxencia (neste último caso, tamén esixen a antigüidade do padrón: de seis meses a tres anos).

Por iso, Josu Oskoz, de Argitus, destacou que o labor das administracións debería ser a de coidar aos seus habitantes, “prestar atención e axudar ás persoas, aplicar a norma/lei máis favorable que lles corresponde e que infrinxa os seus dereitos”. Por que ocorre o contrario? Unha persoa que traballa na asistencia xurídica de menores responde do público: “Haberá alguén na administración que ordene que a lei se aplique así, que dea a cara!”.

Múltiples obstáculos e negocios

Con todo, a Administración pon moitas trabas ás persoas en situación máis vulnerable. Como? Por unha banda, os recentemente chegados, por exemplo, acoden ao Servizo Municipal de Urxencias. No mesmo, segundo o traballador, tampouco toman datos coa escusa de non estar empadroados en Vitoria. Con todo, o rexistro no mesmo, é dicir, “a persoa con nome e apelidos X E Z permaneceu ese día nesta oficina”, é o primeiro sinal que vostede está a vivir no municipio, o documento que acredita desde cando se atopa no municipio, para posteriormente obter o censo ou recibir axudas. Por tanto, debes acudir á oficina ata que te atopes cun empregado que recibirá o teu nome: “Pedímoslles que vaian todos os días”, di un membro da asociación Puertas Abertas do público.

A cooperativa Enara colaborou no informe, traballan con mulleres que traballan nos fogares, e no seu nome veu Katerine Astudillo. Hai mulleres traballadoras que traballan 24 horas durante sete días nos fogares e non poden empadroarse neles, mentres que a outras lles cobran o padrón desa casa onde traballan e viven.

No informe recóllense máis situacións: persoas cuxos donos non lles deixan empadroarse e viceversa: persoas que pagan por empadroarse nunha vivenda e non viven nela. Segundo o síndico Zugazua, a administración, ademais de pór trabas para o empadroamento, ás veces manda “cartas incomprensibles para moitas persoas”. “En definitiva, son requisitos para renovar o padrón, algúns cidadáns perderon o padrón e os seus dereitos asociados como consecuencia desas cartas”. Ademais, obstaculizan ou ocultan o padrón social: “Non hai información sobre ela en ningún sitio”.

Máis obstáculos da Administración: unha persoa pode vivir na rúa, pero dinlle que hai que adscribir o padrón a unha vivenda, que necesita unha casa para domiciliar as notificacións e comunicacións, aínda que hoxe en día se pode facer telemáticamente. O síndico dá o exemplo dunha persoa que quería empadroarse no barrio ocupado de Errekaleor, á que un xuíz lle anulou. E, por contra, tamén deu exemplos de xuíces e sentenzas máis garantistas.

 

 

Pódese mellorar a situación?

Francesc Mateu i Hosta procede do Forum de Síndics de Catalunya. Ademais de 40 municipios cataláns, participan os síndicos de Mallorca, Menorca, Bilbao e Vitoria. Mostra o exemplo de Barcelona: ofrécese información e axuda para realizar o censo na web municipal e en calquera oficina. Tamén achegou unha folla de man na que o Departamento de Sanidade da Generalitat facilita un censo en doce idiomas e as instrucións para recibir asistencia sanitaria. Tamén realizaron formacións. Desde o público ouvíronse reivindicacións para empadroar ás persoas no seu domicilio, así como para impulsar o censo social.

En definitiva, os problemas co padrón son consecuencia dos problemas coa vivenda. Doutra banda, é síntoma de aporofobia e racismo na sociedade e da escaseza de recursos que os municipios dedicaron ao tema.