Nunha mirada xeral, o Partido Socialista ha gañado as eleccións, si, pero desde abril perdeu uns 800.000 votos e tres escanos. O Partido Popular, con 22 escanos máis e máis de 700.000 votos, destacou o papel do líder da oposición, pero sen ser un partido de dereitas hexemónico. O terceiro partido, o ultradereitista Vox, foi o claro vencedor da votación, na que Cidadáns votou. Tras pasar a barreira do tres millóns e medio, Cidadáns ha triturado, e o PP achegouse (Andalucía, Castela-A Mancha, Cataluña…) ou se impuxo (vitoria simbólica da Comunidade de Murcia). Convén lembrar, no entanto, que a ultradereita non é nova no Congreso dos Deputados. A diferenza doutros moitos movementos da dereita populista europea, Vox provén en gran medida dunha división dun partido de goberno, o Partido Poeirenta, que foi parte do sistema.

Para continuar coa lectura xeral, o espazo Unidas Podemos tamén perdeu votos: Uns 600.000 e 7 escanos. Sufriu unha perda importante e a súa estratexia para formar parte do goberno ráchase: verase que relación terá cos independentismos no novo congreso no que os conflitos nacionais centralizaranse. De feito, as posibilidades de democratización do Estado están a afastarse moito tempo de Madrid. Neste espazo político, o fracaso da operación Máis País foi total (uns 550.000 votos, por baixo do 2,5%). No caso de Cidadáns, foi un claro perdedor nas eleccións xerais deste ano. Por detrás de Unidas Podemos, perdeu o 40% dos votos e, sobre todo, perdeu a posición central de abril, no proceso de elección do presidente. Na pugna polo nacionalismo español, Vox imponse e esquécese da súa suposta condición de centro liberal.

Nos bloques da esquerda e a dereita, pois, non houbo revolución, senón o endurecemento do nacionalismo español dese segundo bloque. Ademais, na pugna contra o inimigo catalán interno, o PSOE uniuse durante a campaña electoral, na que o Partido Socialista pretendía atraer a sectores que se foron ao bloque da dereita, mostrando unha forte oposición ao independentismo. É evidente que non o conseguiu e que, a cambio, conseguiu gobernar e, sobre todo, dificultou a gobernabilidade dos próximos anos.

Estas eleccións desde Euskal Herria cobran especial relevancia o acontecido noutras nacións sen estado. En Cataluña, no contexto da sentenza e da resposta ao Procés, o independentismo volveu a crecer. ERC volveu a gañar as eleccións españolas, até hai pouco, nas que dominaba o PSC, aínda que perdeu preto de 150.000 votos. Junts per Catalunya subiu en votos e fíxose cun escano, deixando en evidencia a fortaleza do sector político que se organiza ao redor de Puigdemont. E a Cup, que se presenta por primeira vez a unhas eleccións españolas (aínda que na convocatoria de abril tamén se presentou unha parte co nome de Front Republicà), obtén dous escanos. O independentismo no Principado obtivo, en total, o 42,5% dos votos, o que mantén a tendencia ascendente dos últimos tempos. Pero, por encima doutras lecturas interesadas, os que se situaron claramente en contra da independencia (PSC, pp, Vox e C`s) non chegaron ao 40%. O conflito seguirá aberto e a posición do espazo de En Comú será determinante.

Produciuse unha novidade na situación de Galicia. O BNG volveu a dar a volta ao Congreso dos Deputados e o pp fíxose coa vitoria, pechando o posto a Vox. O nacionalismo galego vivía nos últimos tempos unha profunda crise, desde que unha parte significativa do BNG (da man do carismático líder Xosé Manuel Beirás) uniuse ao espazo político de Podemos. Por primeira vez en moito tempo, no congreso escoitarase tamén a voz do soberanismo galego, xunto a Cataluña e Euskal Herria do Sur. Haberá que ver que papel xogarán a partir de agora as forzas abertzales vascas. Os 7 escanos do PNV poden ser imprescindibles ou menos centrais, segundo as decisións que adopte o Partido Socialista. As forzas soberanistas da declaración de Llotja de Mar, entre as que se atopa EH Bildu, obtiveron 29 escanos e poden formar unha forza significativa, pero as diferenzas entre elas tamén son notables.

A repetición, por tanto, tivo como consecuencia unha situación complicada. O nacionalismo español mostrouse reforzado nas súas formas máis duras, á vez que as forzas soberanistas e independentistas subiron. A política tamén se fai fóra das institucións, e as mobilizacións en Cataluña cobrarán especial importancia, xa que non son gratuítas. Está por ver que camiño vai seguir o Partido Socialista para saír adiante nesta situación.

Iker Iraola Arretxe

Profesor da UPV/EHU. Grupo de investigación Parte Hartuz.