Refírome, naturalmente, ao órgano que se atopa a ambos os dous lados do tablado, dividido en dous corpos. Este instrumento, deseñado pola factoría alemá Karl Shuke e construído con máis de cinco mil tubos, leva máis de vinte anos recollendo os que se achegan ao conxunto da fábrica de ribeira dedicada á construción naval. A imaxe en proa do barco cultural da cidade, debería ser o único órgano que se atopa nos auditorios que temos cerca. O 21 de novembro, e por primeira vez o ano pasado, tiven a oportunidade de gozar da segunda edición da noite de órgano organizada pola Sociedade Coral de Bilbao, encabezada polo seu director Iñigo Alberdi e o seu apaixonado polo órgano.

Ao entrar na sala, os espectadores démonos conta do protagonismo que ía ter o órgano. Posición central para a consola necesaria para o manexo do instrumento e composta polos diferentes teclados e pedais de pés; dous mozos biscaíños con voz propia sobre o taboleiro, Iñigo de Peque (Bilbao, 1988) e Mikel Ansola (Markiña-Xemein, 2000) con 71 xogos sonoros diferentes. Os dous son alumnos de Musikene, Centro de Música do País Vasco, e seguen mantendo un vínculo co mundo das teclas. Ansola continúa na cidade de Stuttgart coa súa formación académica e exerce como profesora na Universidade de De Peque Valladodi, ademais de ser organista da igrexa de San Antón da cidade. Completando o equipo, Aitor Etxebarria, compositor, pianista e encargado de pór en marcha a súa maquinaria na segunda parte do concerto, xogando co son do órgano de electrónica.

Ansola iniciou a primeira parte do programa, cunha brillante actuación do mestre Johann Sebastian Bach. Tendo en conta o nivel de concentración que necesita o intérprete para revelar a pureza do contrapunto, optou por un traballo intenso para comezar a noite. As vantaxes e inconvenientes da localización dun órgano nunha sala evidenciáronse nada máis pasar uns compases. O eco do música colchón e envolvente das igrexas botouse de menos nas obras transparentes e austeras de Bach. Interpretáronse as dúas pezas do alemán Preludio e Fuga BWV 541 en Sol Maior e o Concerto para órgano en BWV 593 A menor, que evidenciaron a habilidade técnica dos músicos e o poderoso dominio do instrumento, pero o mesmo órgano atopouse demasiado espido baixo a inmensa sala. Máis atractivos e robustos parecéronme a Introdución de Max Reger e a interpretación do poderoso pasacalle no Re Menor, realizada por Ansola; e o último episodio de Ad nos ad salutarem undam, de Franz Liszt, dedicada por De Peques. Tamén destaca o xesto dos dous intérpretes á música vasca, xa que no concerto tamén tiveron o seu oco a Peza Sinfónica composta por tres capítulos de José María Usandizaga e Variacións sobre un tema vasco de Jesús Guridi. Aproveitando a capacidade sinfónica do órgano até a última pinga, demostramos que nas obras románticas o monstro de Euskalduna adáptase mellor. A coidada registración, o poder tutti e a sensibilidade dos intérpretes redondearon a primeira parte máis clásica.

Coas rendas atadas, estabamos dispostos a lanzarnos na segunda parte experimental. Nos últimos anos, Etxebarria, que confirma o seu éxito no estranxeiro no seu pobo natal, saltou sobre un escenario que os organistas xa suaran ben. O pano, pintorlado, puxo en marcha os sintetizadores, computadores e demais dispositivos. A través dos bucles, creando espazos sonoros, ensuciando as pezas clásicas de órgano –sempre de forma amable– e reinterpretando o labor da electrónica, conseguiu en parte. Non era tarefa fácil a de Etxebarria, porque meter a man ás pezas formais, coñecidas no repertorio, sempre dá reparo e porque as transicións non son fáciles de facer naturais. O resultado gustoume e os meus oídos atoparon momentos máxicos, simbioses e intercambio xurdidos ao xuntar as dúas estéticas.

Pareceume rico e necesario o que xeralmente recollera o domingo pola tarde. Rico, porque desgraciadamente non hai moitas e necesarias ocasións para escoitar este belo órgano, xa que hai que dar a volta a esa tendencia reduccionista, dando a coñecer ao público as caras e posibles parteners que pode ter o instrumento. Felicidades, por tanto, aos organizadores e aos que mostraron un gran talento en público.A ver si a partir de agora sentimos máis a miúdo os bramidos do elefante.