Non é nada fácil entender o que está a suceder en Cataluña. Con toda seguridade. Podemos dar por terminado o proceso de 2017, pero está por ver si o independentismo será capaz de iniciar un novo proceso de liberación.

Si nas eleccións o independentismo mantívose na maioría, habería outra situación. Aínda que a principal variable é que 900.000 independentistas quedáronse en casa, outras variables tamén influíron. Tentarei explicarlles algúns deles.

En calquera caso, ERC mostrouse disposta a pór fin ao proceso que se estaba desenvolvendo en Cataluña. Pagou moito nos resultados electorais e a partir de agora vai estar nunha situación complicada, pero cando se asume o papel da “esquerda responsable ” non hai alternativa.

ERC non quería facer o de 2017, senón que foi o movemento popular o que lle obrigou a facelo. ANC, Òmnium Cultural e a Cup xa organizaran miles de activistas en grupos locais, mentres que ERC apenas contaba cuns 600 militantes activos. Na actualidade só conta con 8.200 militantes en cota e unha débeda de case 4 millóns de euros. Ademais, o feito de que haxa máis de 350 altos cargos que cobran con diñeiro público condiciona enormemente as decisións.

Cun reducido número de activistas, ERC tiña que levar o proceso á pugna electoral para conseguir a hexemonía do independentismo. O Estado español necesitaba paralizar o movemento de rúa e era conveniente para ERC reducir a actividade política á política institucional.

Doutra banda, Junts é máis que CiU. É un partido conservador con complementos populares. Por iso, entre outras cousas, ERC non lle puido adiantar. En xeral, desgraciadamente, a perda de votos independentistas no campo da esquerda foi maior. A Cup tamén sufriu unha gran perda. Esta evolución deberá ser analizada con detemento polos equipos de esquerdas e non polos de dereitas.

A base social de Junts está formada por falantes activos de orixe principalmente catalá, preocupados polo proceso de difuminado das características nacionais de Cataluña e que sentiron unha forte ruptura afectiva co Estado español. Estes sectores non podían imaxinar que padecesen a violencia do Estado, xa que eran “xente de orde” (como se di en castelán). Así se vían a si mesmos. De súpeto, o ser tratado como “delincuentes” por realizar unha acción democrática fíxolles unha profunda ferida. Entre outras cousas, por iso a súa posición é máis firme que a doutros sectores.

Estes malos tratos non foi perdoado ao Estado, nin a Felipe VI.ri, nin aos que puxeron en marcha o artigo 155, que cualificou de 'ilegal'. Con todo, este sector social non é suficiente para manter unha actitude de ruptura. Cataluña é moi complexa e, a pesar da ampliación de Junts, ela soa non pode chegar a determinados sectores da sociedade. Ademais, para o sector social representado por Junts é moi difícil manter o compromiso de mobilización que require a situación que tanto se alargou, teñen a necesidade de volver á “calma”.

Por iso, o goberno de Comú-Podemos é moi perigoso para o independentismo. Si ese Goberno adquire “normalidade”, o ámbito social que defende a Junts verase dificultado por manter o espírito de loita. O Estado xa o sabe, e pronto empezarán os movementos dentro das Xuntas para substituír ao liderado de Puigdemont. Os hiperlideres mediáticos e persoais son moi débiles, e iso sábeo o réxime do 78.

O liderado do proceso de ruptura recaía nos sectores da esquerda, cuxos militantes están afeitos traballar con emprendedores doutros sectores sociais e a loitas a longo prazo. Junst (e moito máis a ANC) conseguiu converter en emprendedores a miles de cidadáns que non estaban afeitos loitar. Foi unha gran achega, unha achega que podería estar en camiño de desaparecer, si os sectores independentistas de esquerda non son capaces de iniciar un novo proceso liberador ante o acordo sistémico PSC-ERC.

O proceso comezou desde os pobos, organizando, activando aos cidadáns máis humildes dos pobos. Desde os pobos, desde os concellos até o movemento masivo de liberación nacional. En Cataluña é posible que teña que volver a esas zonas próximas, e é posible que, si iníciase un proceso similar en Euskal Herria, teña que empezar por esas zonas próximas. De feito, nesta nova fase histórica teriamos que facer un esforzo especial para axuntar os procesos de ruptura de Catalunya e Euskal Herria, sincronizando, xa que os procesos dinámicos e coordinado teñen máis posibilidades de conseguir os obxectivos. Neste contexto, paréceme importante a achega que o movemento EHUN deu á denominada “Vía de Plentzia”, xa que permite á cidadanía empezar a moverse.

Patxi Azparren