A revista Fontes Linguae Vasconum publicou relatorios escritos por varios investigadores da Facultade de Letras da UPV/EHU sobre a Man de Irulegi. En resumo, a maioría dos profesores din que a Man de Irulegi non está escrita en eúscaro, nin noutra lingua que teña relación con ela.

Os argumentos do profesorado da UPV/EHU son absolutamente discutibles. Por exemplo, cando di Lakarra “é imposible dicir que esa palabra fai referencia á palabra felicidade… porque todas estas formas son máis "morosas" que a peza de Irulegi”. Hai que dicir que o que se ensina na Facultade de Letras son as “teorías” de Mitxelena e Lakarra, porque tivemos moi poucos escritos antigos. Por tanto, a medida que vaian aparecendo máis rótulos, terán que modelar ou corrixir esas teorías e non dicir que por esas teorías non pode haber un texto en eúscaro semellante.

Os profesores Manterola e Mounol estudaron a palabra “sorioneku” de Irulegi “no espello da evolución fonética das palabras lekuine, dereita e avó”, e chegaron á conclusión de que “a primeira palabra da Man de Irulegi non seguiu o camiño seguido por estoutros modelos”. Todos somos conscientes de que hai irregularidades en todas as linguas e por iso parécenos contrario á lóxica non considerar a palabra “felicidade” como euskera.

Por outra banda, Mikel Martínez-Areta di que “...non se pode construír unha ponte entre a lingua que aparece na Man de Irulegi e o eúscaro que aparece séculos despois”. Pero moitos investigadores realizaron propostas interpretativas da Man de Irulegi desde o eúscaro, baseándose no Dicionario Xeral. O que pasa é que hai que coñecer a fondo o dialecto para saber que “kebe” significa “aquí”, etc.

Por último, Velaza e Gorrochategui dinnos que hai unhas liñas xunto ás letras feitas con buracos na escritura e que talvez non pon “afortunado”. Cremos que a última versión –a que se escribiu– debe ser a que ten que servir: “sorioneku”. E si o letreiro atopouse en Marrocos, quizais podería cuestionarse a lectura, pero cuestionala en Euskal Herria non ten boa intención.

O coñecemento dalgunhas investigacións é imprescindible para poder abordar este tema desde unha perspectiva máis ampla. Por exemplo, na conferencia “Palabras Euskalibéricas nos ronseis de toda a península” vimos I, II, Que nos séculos III aparecen moitas palabras en eúscaro ou ibérico en toda a península até Portugal. Estes aparecen na “zona celtiberiana” impulsada polo ensino oficial, polo que o que hai que cuestionar é o que hai detrás desa “celtiberia”: ATTA (Guadalaxara, Portugal...), ATTAEGINA (Estremadura), AMMA (Portugal, León, Salamanca, Zamora...), AMENA (Estremadura, Portugal...), LETONDO (Portugal, Soria...), EGUSCO e EGUZCINI (Zamora), IBARRA (Estremadura), SESENCO (Soria)…

Estas non son teorías, senón evidencias científicas. Á vista destes, como se atreven a dicir aquí que o eúscaro é unha lingua nova, ou que se falaba de celta… si en toda a zona na que se dicía celta (o oeste peninsular) está infestado de palabras vascas ou ibéricas?

Pero hai máis evidencia científica de que o eúscaro e o ibérico compartiron algunhas cousas, non só grafía, como en Irulegi, por exemplo números. E, por tanto, que a presenza de Irulegi en eúscaro é absolutamente normal. Os profesores Orduña e Ferrer confirmaron que os números de ibérico e eúscaro veñen do mesmo sitio. Ante isto, Lácar e Da Refrixeración dixéronnos que non, que non hai conexión. Ti que cres? BAN, BIN, IRUR, CATRO, BORSTE-BORS, SEI, SISBI, SORSE, ABAR-BAR, ORKEI (VINTE).

Pero as evidencias non terminaron, e aí está Pamplona-Veleia, a escavación que durante estes meses sufriu por cuarta vez a destrución dalgunhas zonas con escavadoras. As palabras que apareceron aí, dezaseis anos despois, seguen sen datarse nos laboratorios europeos. Textos con hollín, textos escritos antes da cocción de ladrillos, palabras con letras recubertas de carbonato, pódense datar pero non queren nin permiten facelo, xa que as teorías dalgúns filólogos vascos e a euskaldunización tardía poderían romper adiante.

Hai que dicir que neste momento hai unha gran loita ideolóxica. O Estado español, a través da Academia dA Historia e os seus colaboradores, está a tratar de restar valor á nosa lingua (que tomou a maior parte doutras linguas...) ou de estender a euskaldunización tardía (nos libros das escolas, no documental de ETB...). O seu obxectivo é menosprezar ou explicar o eúscaro como lingua opresiva, xa que supostamente representou ao celta. Os vascos deberiamos ser conscientes do alcance que pode ter este ataque oculto e quen o están impulsando.

Por último, queremos lembrar que na reunión de outubro de Euskeraren Jatorri presentáronse o dezasete propostas de interpretación que recibimos sobre a Man de Irulegi. Moitos autores interprétano desde o eúscaro, outros desde o ibérico e tamén desde ambos, e un desde o “celtiberismo”.

Non, a Facultade de Letras da UPV non nos vai a roubar “Zorioneku” como nos quixo roubar Iruña-Veleia!

Joseba Mintegi, Euskeraren Jatorri Elkartea