Poucos días despois da declaración do estado de alarma pola pandemia do Covid-19, un grupo de investigadores da UPV/EHU, xunto con investigadores doutros centros de investigación, desenvolveron un novo procedemento para a realización de test PCR. Conseguiron desenvolvelo nun tempo marca, metendo moitas horas de traballo e organizándose en auzolan. Tal e como se anunciou o 8 de abril no revista Campus da UPV/EHU, a especificidad deste procedemento é do 100% e a sensibilidade do 92%. Ademais, é moito máis barato que os kits comerciais que se utilizan, cun custo aproximado de 15 euros por test. Unha semana máis tarde, a UPV/EHU recibiu a validez do Instituto de Saúde Carlos III para a realización destes tests. Segundo os investigadores, este novo procedemento permitiría á UPV/EHU realizar entre 500 e 1000 tests diarios e, coordinados por todos os laboratorios da CAV que dispoñan de equipos para a elaboración de PCR, sería posible realizar 10.000 test diarios.

A partir dese momento comezou unha situación que tería un toque surrealista, si non percibimos os intereses que poden haber detrás. Está claro que facer os tests de forma masiva desde a UPV/EHU reforzaría a referencialidad da universidade pública e, como estamos a ver nos últimos anos, non todos están a favor diso. Doutra banda, non debemos esquecer que os tests ofrecen á iniciativa privada unha gran oportunidade de facer negocio, e facelo a prezos baixos do sector público desbarataría en gran medida esta posibilidade. Desde o primeiro momento, desde o Departamento de Saúde do Goberno Vasco se desvalorizó esta iniciativa e tentouse apartala. O desprezar esta oportunidade, tan útil nunha situación de emerxencia como esta, causou malestar entre a poboación, mesmo na comunidade da UPV/EHU. En consecuencia, o 25 de abril fíxose pública unha declaración https://testmasiboenalde.wordpress.com/ que unha semana recibiu máis de 1.000 adhesións entre o profesorado, investigadores e persoal de administración e servizos da UPV/EHU.

Poucos días despois, a UPV/EHU e Osakidetza asinaron un convenio de colaboración para a realización de test PCR, que pode interpretarse como unha resposta ao asombro polo non uso da capacidade da UPV/EHU e á presión mediática xerada por esta declaración pública. E é que, tras o acordo, o asunto desapareceu dos medios de comunicación. En calquera caso, hai que ter en conta dous elementos. Por unha banda, a participación da UPV/EHU limitábase á investigación de prevalencia posta en marcha polo Ministerio de Sanidade, que prevía a realización de test a 5.000 persoas. Por outra banda, os obstáculos e atrasos producidos desde ese momento foron continuos: Demoras da validación clínica que ten que dar Osakidetza, mostras que non chegan de Osakidetza, problemas nas probas piloto, atrasos no recoñecemento médico dos voluntarios e, unha vez realizado, seguir esperando para a toma de mostras… A este respecto e á pregunta de cantos test realizáronse, o equipo de goberno da UPV/EHU non deu unha resposta concreta. Co paso do tempo constátase que o convenio asinado entre a UPV/EHU e Osakidetza foi un bluff para eliminar este incómodo tema dos medios. Dous meses despois, a potencialidade desta iniciativa quedou nun mínimo. Nunha sociedade dilixente isto sería un escándalo.

O equipo que desenvolveu o procedemento para a realización do test PCR realizou unha ampla oferta para que as institucións públicas puidesen utilizalos para a realización de tests masivos na sociedade. Tal e como se explicou, o ocorrido a partir de entón mostrounos intereses escuros e un claro malgasto de recursos e de capacidades do sector público. Si hai procedementos e medios técnicos, existen validaciones e recursos humanos (técnicos de testeo e persoal sanitario), por que se negou a utilizar esta opción? Con este test detéctanse persoas infectadas no momento, pero a simple detección de asintomáticos suporía un avance evidente tanto para a contorna destas persoas como para controlar a pandemia. E situándose nun programa de tests a intervalos regulares, o risco de contaxio diminuiría moito. Neste sentido, desde o sindicato LAB tamén se esixiu a realización de tests masivos para toda a poboación, fixando as prioridades para empezar tamén no ámbito laboral. Si realizáronse tests a algúns colectivos (persoal dos servizos sanitarios, persoal das residencias, pescadores…), por que non utilizar os recursos da universidade pública para protexer a outros colectivos e persoas? Por que decidiron arrinconar esta oportunidade rexeitando este recurso á sociedade?

Os dirixentes políticos han negado a capacidade da UPV/EHU para dirixirse á sociedade, e o equipo de goberno da UPV/EHU aceptouna con amabilidade. Perdeuse unha oportunidade inmellorable para que as universidades públicas respondan as necesidades urxentes da sociedade, mostren o carácter de estar ao servizo dunha sociedade que tantas veces se repite e destaquen o traballo que realizan os investigadores da UPV/EHU. A miúdo márcannos a transferencia do coñecemento como unha das liñas máis importantes da universidade. Nesta ocasión, a transferencia á sociedade quedou gravemente contaminada. Este tipo de situacións lévannos a reflexionar sobre onde queda a suposta autonomía da universidade pública, esa famoso lema “Eman ta zabal zazu”. Téñennos que levar a reformular que universidades públicas queremos e necesitamos.

* Maite Urtiaga, Iñaki Etaio, Gabi Elkoroaristizabal, Arantza Gutiérrez

Sección sindical LAB na UPV/EHU