A principios de mes, EH Bildu levou a cabo o seu III. Congreso en Pamplona. Trátase, segundo dixo, dun "congreso ordinario" que serve para sacar "conclusións extraordinarias" ou polo menos así o recolleron no relatorio Zutun, aprobada por unanimidade pola militancia proposta pola dirección. Eu diría que o seu obxectivo é profundar nunha dirección que vén de hai tempo, e que o congreso é un paso máis para normalizar e perpetuar a actividade de EH Bildu nas institucións do Estado español, para acabar coa posibilidade de romper algunha vez con elas e dar por bo o modelo de sociedade capitalista, aínda que sexa de forma implícita. Imos aos poucos.

A Esquerda Abertzale ha pasado de non lexitimar a Transición española, a reforma do franquismo, nin as institucións que dela derívanse, a entender o marco político e xurídico que impón o réxime do 78 como campo de xogo lexítimo e central para facer política; de defender a ruptura co franquismo a non derrubar o monumento aos caídos. Eh Bildu entende as institucións estatais e autonómicas como instrumentos lexítimos e prioritarios para a consecución de obxectivos políticos.

Esta transformación radical da liña política, ademais, non tivo ningún exercicio de autocrítica por parte da Esquerda Abertzale, máis aínda, nas últimas décadas a militancia de base foise desprazando aos poucos até o recoñecemento do campo de xogo establecido polo Estado, e non me refiro a formas de loita, senón ao contido da estratexia, porque a miúdo se teceu coa forma ou as formas de debate sobre o contido estratéxico. Os que agora son dirixentes de EH Bildu, xunto a outros, foron volteando aos poucos a liña política que agora está a materializar o partido, primeiro na Esquerda Abertzale, e despois no resto de sectores que conforman EH Bildu. A primeira que se pronunciou de forma destacada foi en 2009, en Altsasu, pero vén de antes. Os congresos utilizáronse para oficializar progresivamente as teses políticas difundidas anteriormente en militancia, cada vez máis integradas no réxime do 78 e, a miúdo, pondo trabas e prohibicións ao debate honesto. Na mesma dirección, identificaron a necesidade de “reforzar o corpo ao redor de cuestións estratéxicas” que xeran contradicións a nivel interno.

Nun sentido, é un fito o III Congreso de EH Bildu. Congreso, porque, aínda que simbólicamente, pecha unha fase. Nado como coalición entre diferentes partidos e caracterizado por un cambio de estratexia e de ciclo, constituíuse agora como un partido clásico normalizado nas institucións estatais e capitalistas, disposto a integrarse nun circuíto de alternancia co PNV na xestión das institucións. O programa político, o modelo de militancia, a base social e a estrutura adaptáronse á realidade dun partido de corte electoral clásico, e o congreso cumpriu a súa función de oficialización. A pesar de que a dirección tenta dar unha imaxe de contrapoder ao partido, a realidade é a contraria; EH Bildu representa a unha clase media normalizada nas estruturas de poder da sociedade en xeral, que di que non comparte os valores e formas de xestión do PNV, pero que en esencia non ten ningunha proposta de modelo social, que reivindicar o seu lugar nas instancias de poder e xestión máis grandes.

Estruturouse nun partido electoral clásico, baseado nun programa socialdemócrata e nacionalista, e vese claramente no modelo de relación que representan cos diferentes axentes e colectivos sociais. No relatorio avógase pola militancia e a mobilización de base, pero enténdense dunha maneira utilitarista e integradora, co obxectivo final de favorecer ao partido e non de reforzar a organización, a condición de suxeito e o poder da clase obreira máis aló do estado. Así, a función principal do movemento de rúa é traballar o sentido común e a base social de EH Bildu para que o partido converta este traballo no seu voto e, por último, grazas ás ferramentas xurídicas e políticas das institucións, o partido logre os seus obxectivos. EH Bildu representaría entón as reivindicacións e mobilizacións da clase obreira e o ámbito da súa materialización, as limitacións xurídicas e políticas impostas polo Estado.

En canto aos partidos que formaron a coalición en 2011, comeu as máquinas electorais de EH Bildu, actualmente non hai diferenzas ideolóxicas e programáticas fundamentais entre eses partidos, non teñen case praxes políticos propios e os cadros políticos máis importantes dedícanse a EH Bildu. A razón principal para que sortu exista é conectar a historia da Esquerda Abertzale con EH Bildu e facer un traballo de contención ante as críticas e propostas políticas que poidan xurdir á esquerda de EH Bildu.

En canto á liña política, o que EH Bildu referendou no relatorio é a aposta por un aumento gradual do autogoberno dentro dos límites xurídicos e políticos do Estado, o que no fondo significa un abandono definitivo das posibilidades de independencia, que atrasa constantemente a un futuro que nunca chegará. No escrito recóllese unha vontade de superar eses límites establecidos pola Constitución e o Estatuto de Autonomía para “levar a Euskal Herria a outra situación”, pero é un clamor abstracto, non hai unha proposta para iso en ningún sitio, e realmente só cumpre a función de disfrazar o camiño autonomista co folclore independentista. Segundo EH Bildu é a función de impulsar un “proceso gradual de emancipación” dentro das normas de xogo, na dirección cara á independencia, pero na práctica, como se propón dar o salto do autogoberno á independencia?

Xa pasaron en 2016 desde que Otegi dixese no Velódromo “á nova esquerda española” que non hai posibilidade de democratizar o Estado español e procesos independentistas de apoio, a escribir en Zutuni “EH Bildu apoiará en todo momento posibles programas de democratización”, e Otxandiano nO Diario Vasco dicindo que é hora de dar pasos dentro da Constitución a un Estado confederal.

Trátase dunha cuestión estratéxica fundamental para deixar sen resposta a relación entre o autogoberno e a independencia. Máis aínda, sabendo que a opción pola unilateralidad, a desobediencia e a confrontación democrática que se aprobou no proceso de debate Abian quedouse ao carón. Entón? Aínda que nalgún momento consígase cumprir ao 100% o Estatuto de Gernika, como se pode dar o paso á independencia respectando os límites xurídicos e políticos? Que pasa cos límites que establece a Constitución española? Que pasa coa “patria común e indivisible de todos os españois”?

A todo iso, a única resposta que deu o relatorio de EH Bildu é que “o proceso cara á independencia, dentro da legalidade, débese levar a cabo de acordo coas normas mínimas vixentes a nivel internacional”, co obxectivo de lograr o recoñecemento e o recoñecemento dos axentes internacionais. Pero de que axente internacional falan? A lexislación internacional que usan Estados Unidos e a OTAN para os seus intereses e aspiracións debe facerse respectando, quizá co obxectivo de que eses axentes non sentan incómodos e, grazas a iso, esperen conseguir o recoñecemento de quen é o país. O respecto á legalidade do bloque xeopolítico que saquea e masacra aos pobos do mundo e a súa aprobación parece ser a independencia e o socialismo do século XXI. Pero, aínda imaxinando esa situación utópica, por que e para que un país de Occidente apoiaría a un Estado vasco recentemente nado?

Nas estruturas de Estado e na lexislación internacional non entra a proposta política de interese para a clase obreira, e noutros tempos a Esquerda Abertzale sabíao ben. Os aparellos de Estado están para reproducir a orde capitalista, e tamén para reprimir a vontade nacional da clase obreira, no caso dos vascos. Ademais, o contexto tampouco esixe unha aposta electoralista, nin que a forza da clase traballadora convértase en voto e institucionalícese. O auxe global do fascismo, os Ford de outrora convertéronse en Teslas, o maior tensionamiento entre os bloques xeopolíticos e o empobrecimiento dos traballadores son a realidade actual.

É necesario promover a organización da clase traballadora, fóra da estrutura de estado e as garras do capital; facer unha guerra cultural a nivel social para construír un sentido común que faga fronte ao auxe do fascismo entre os traballadores, mobilizarse contra a guerra capitalista e os despedimentos que trae a crise industrial, facer fronte á decadencia do estado de benestar, facer realidade o dereito á autodeterminación da clase traballadora de Euskal Herria, etc.

Isto non se fai desde as institucións do Estado. Este contexto non se pode abordar desde o Goberno do PSOE, nin desde Ajuria Enea. Para iso necesítanse grandes e fortes organizacións da clase traballadora, con movementos de masas enraizados no territorio, nos centros de traballo e en todos os ámbitos da vida, e con capacidade para actuar de maneira conxunta e efectiva. Capaces de influír na dirección de Euskal Herria e do mundo. É o momento de debilitar as estruturas de Estado, de reconstruír o partido comunista a nivel internacional, porque demostrou que a rica historia do movemento obreiro é o principal instrumento para conseguir melloras nas condicións de vida e de traballo da clase traballadora, para abrir o camiño á revolución socialista e para construír estados socialistas que realicen a autodeterminación dos traballadores.

Manex Gurrutxaga, militante de EHKS