Julia Itoiz explicou que o emprego é “unha das maiores enerxías sociais”: “Pasamos máis tempo no emprego, xéranos unha vida, xéranos uns usos (por exemplo, vou en coche a traballar, ou traballo con moita xente...) e xera uns consumos: quizais teño pouco traballo pero dáme moito diñeiro, e iso malgástoo no centro comercial... creo que a sociedade e o emprego retroaliméntanse, fanse mutuamente: temos unha sociedade en función da sociedade e do emprego”.

Relacións democráticas e seguridade para a vida

“En Funcor conseguiron construír relacións democráticas durante a ditadura. E en Funcor crearon algo moi importante que nos dá o emprego: a seguridade para a vida. Nun momento no que non existía o sistema sanitario actual. Concedía bolsas para estudar. E cos beneficios da cooperativa fomentaban a cultura, e iso é moi importante, porque a cultura é unha concepción do mundo e ten unha raíz, e porque é máis difícil manipular a comunidade arraigada. E sobre todo porque a cultura é unha ferramenta privilexiada para cambiar as cousas, a través da educación e das emocións que provoca”, explicou Itoiz.

Jabier Lertxundi traballou antes de Itoiz as diferenzas nas cooperativas de Funcorre e MCC, nesta xornada.

Pero Itoiz afirmou que tanto Funcor como Mondragón eran iguais nunha cousa: “Eran estruturas industriais fosilistas baseadas en combustibles fósiles. Os combustibles fósiles chegaban moi baratos e mobilizaron á sociedade campesiña da época até converterse na Euskadi dixital actual. Geológicamente foi unha época privilexiada na historia da humanidade, na que a enerxía barata, turbia e poderosa podíase utilizar para o desenvolvemento da sociedade. É unha pena que o que se decatou deste deseño foi un Estado franquista, que abriu unha visión do mundo, da industria e da empresa”.

Co fin dos combustibles fósiles que?

“Un amigo geólogo afirma que no Estado español hai tres zonas en perigo co fin dos combustibles fósiles: Barcelona, Madrid e Bizkaia-Gipuzkoa. Os máis industrializados. Construímos monstros de seis pisos nas mellores terras agrícolas, un despropósito absoluto”, expulsou Itoiz.

Itoiz dixo que pór esperanza nos avances da ciencia é inútil: “Está a dicirnos un réxime da verdade postal que a ciencia vai arranxar todo. Isto é unha superstición medieval adaptada á era 4.0. “A ciencia farao”, como os deuses? Non, a ciencia non vai facer, porque hai cousas que a ciencia non pode resolver. Desde o final dos combustibles fósiles non nos librará nada, nin a ciencia, porque non é un problema científico ou tecnolóxico, senón un problema xeológico. Nin o sol, nin o vento, nin outras enerxías renovables poderán substituír a forza que tiña o petróleo: os científicos aseguran que só un de cada cen coches que temos con gasolina pode estar eléctrico, porque o eléctrico necesita litio, un material moi escaso, e non haberá litio para construír tantos coches como hoxe son de gasolina. O coche dos obreiros desaparece e o coche volve ser o que sempre foi: un obxecto de luxo. Como antes, o coche será para o médico e os ricos do pobo. Que non sexan os ricos do pobo Oxala, senón que o coche sexan ambulancias ou que traian comida: que sexan para cousas que nos afectan a todos. Como se pode ver nestes exemplos, o único que nos pode salvar son a intelixencia e a comunidade”.

Inevitablemente mencionou algúns cambios que podemos coñecer nos próximos anos: “Non poderemos traballar nun centro de traballo a máis de 40 minutos, non poderemos ir de compras ao hipermercado, quen traerá comida (todo móvese nos camións)?”. Tamén puxo outro exemplo: “A xente vai ir ás zonas rurais, xa empezou coa pandemia. A Navarra e a Álava chegarán moitos biscaíños e guipuscoanos que non poderán vivir na cidade”.

Aínda que se fala sobre todo do cambio climático, engadiu que a contaminación é un grave problema: “Temos terras moi empobrecidas, augas tóxicas...”.

“Tamén na época de Funcorro era necesario cambiar o modelo de sociedade”

Aínda que era por motivos e características moi diferentes, Itoiz explicou que, como viviu a xente de Funcorre, segue existindo a “necesidade de cambiar o modelo de sociedade”: “E para cambiar o modelo hai que facer exercicio de resiliencia. Estamos nunha nova situación moi perigosa, e necesitamos moita intelixencia e unha comunidade sólida. Só a asociación salvaranos. Perderémolo materialmente, si, pero gañaremos en humanidades. E que é o que nos fai felices, o que temos ou somos? Quizais seremos máis persoas”.

Itoiz lembrou que o emprego é a “enerxía social” imprescindible para o cambio: “O emprego para cambiar o sistema fosilista no que vivimos é o maior arma que temos. A necesidade de cambiar a algo non fosilista é o nicho de emprego máis grande que temos. E o emprego é a fonte máis produtiva de seguridade para a vida”.

Dixo que hai que reinventar o modelo, coas seguintes condicións: “Que non sexa centralista, sobredimensionado e ademais jerarquizado”. Explicou que a xerarquía era máis “ergueita” que a cooperación: “Cando cooperamos, as intelixencias aumentan e a estrutura é máis intelixente. Cando o que pensa é único, e ademais é parvo porque é fillo de alguén ou porque é alguén de OPUS ou de partido... ademais multiplícase a bobada. Cando son moitos os que pensan, o parvo tamén pode ter unha idea que nun momento é xenial. Nesta época necesitamos intelixencia e comunidade, e iso é o mellor que podemos facer: unir as nosas intelixencias”.

“Non podemos permitirnos a tristeza”

“Sobre todo, sentimos inseguridade vital. O futuro non o vemos claro”, explicou Itoiz, e “temos o problema cos fascismos, que se alimentan da inseguridade vital. Os Vox e os novos eofaxismos están a aprender a comunicarse mellor que a esquerda, xa que utilizan unha linguaxe que se adapta mellor á situación actual. Desde o medo, desde a inseguridade están a falar e a esquerda non está a falar nisto. Hai que saír á esquerda afirmando firmemente que “hai unha oportunidade, hai seguridade para a vida”.

Para analizar a realidade, xunto coa análise científica, afirmou que a análise social e a ética son necesarios: “Porque ninguén pode quedar fóra, non se pode aceptar o ecofeminismo. Desta análise científica hai que crear unha visión, un proxecto compartido. Onde queremos ir? Temos que chegar a unha sociedade segura, que teremos para comer, que no inverno estaremos quentes, que a xente poida seguir aprendendo... Que satisfaga as necesidades vitais. Ese é o obxectivo e como o temos que facer? Existe sen combustibles fósiles. E iso cámbianos todo, porque o 89% da nosa sociedade está feita con combustible fósil”.

Pero “o maior obstáculo para cambiar o sistema somos nós”, continuou Itoiz: “Porque a Geron tamén somos fosilistas. Tamén somos individualistas. E o maior obstáculo, na miña opinión, somos os esquerdos, porque estamos adaptados ao sistema fosilista e ademais cremos que non estamos así, que estamos fóra de nós”.

A pesar dos obstáculos, “as xeracións futuras necesitan estar activas neste tema”, sinalou Itoiz: “Non podemos permitirnos a tristeza. A tristeza é reaccionaria. A xente do futuro necesítanos optimista, convencida de que podemos facelo. Non hai máis. Necesitamos esperanza, que outro mundo sexa posible e que poidamos conseguir a fe”.

Repetiu que a estratexia para chegar á sociedade doutro modelo é o emprego, “porque é a maior enerxía social: “Que mellor emprego que o que tentaron conseguir un día en Funcor? Temos sorte con Funcorro, en primeiro lugar, porque este modelo está recollido a través do testemuño directo do seu xestor. Xa está rexistrado. E dá moitas claves, entre outras cousas, que estaban equivocadas nalgunhas cousas pero que acertaron en moitas outras. As persoas de Funcor e os seus proxectos son un referente no camiño que temos que percorrer: a unión das persoas traballadoras, a crenza de que outro mundo é posible e a utilización do coñecemento. E habería que engadir dous vectores actuais ao emprego que imos desenvolver: traballar en rede e traballar desde a sustentabilidade e a ecoloxía”.