Para a supervivencia dun pobo que padece a opresión de dous estados, pero que segue sendo lingua e cultura propias, é fundamental poder construír un sistema educativo propio. A lexislación básica española e francesa e os xuíces limitan radicalmente as decisións que en materia educativa pódense adoptar en Euskal Herria. Por iso, sería unha ficción pensar que unha Lei de Educación permite desenvolver un modelo educativo propio. Nestas condicións, a práctica do “sistema educativo vasco” nunha lei que circunscribe á CAPV non responde á realidade, tanto polo feito de que os sistemas educativos son dos Estados, como pola ausencia de referencias a Navarra e Iparralde.

Este sistema educativo non responde en absoluto aos retos que temos como pobo. Unha das tarefas principais da escola “vasca” debería ser, por unha banda, o desenvolvemento dunha educación de calidade e, por outro, o uso do eúscaro como lingua de estudo. Isto suporía a euskaldunización dos alumnos e a creación lingüística de euskaldunes activos, tanto desde o punto de vista da cultura vasca, como desde o punto de vista da garantía do coñecemento da cultura vasca, e tamén no ámbito lingüístico. A escola vasca debería ser o eixo da educación nacional en eúscaro, baseada nun currículo propio que abarque toda Euskal Herria. Con todo, este proxecto de Lei de Educación está moi lonxe de ser unha lei educativa do País Vasco: nin se fala do currículo vasco nin do propio País Vasco, por exemplo. Na CAPV tamén se impón o marco curricular español, deixando cada vez menos espazo para a concreción das materias e contidos.

Desaparece o modelo de inmersión e establécese un modelo triangular ou plano. Este anteproxecto de Lei eliminou o obxectivo de converter aos centros educativos en espazos respiratorios do eúscaro. O “plurilingüismo” é unha forma concreta e non o eúscaro, eixo e obxectivo deste “sistema educativo vasco”. Establécese e aposta por un modelo lingüístico trillano (ver título IV). En lugar do vasco, céntranse en modelos concretos de “plurilingüismo” e “interculturalidad”, no modelo escolar que se nos propón. En consecuencia, o anteproxecto de lei supón acelerar a substitución e aculturación do Eúscaro. Porque co sistema de modelos actuais, e a pesar de que o modelo D é moi dominante (sen medir as habilidades orais!) a metade dos alumnos non supera o nivel B2 de eúscaro ao final da ESO, sendo en castelán falantes enteiros de idades moi temperás, polo que a que vén si non é necesario incrementar as horas lectivas de castelán? Non é necesario ser enxeñeiro en educación, aumentando as horas lectivas en castelán e (polo menos) en inglés e reducindo as de eúscaro, para saber cales serán os seus efectos.

O 75% dos estudantes de Formación Profesional estudan en castelán na CAPV. Arroxando ao lixo os esforzos de euskaldunización de cursos anteriores e dificultando e dificultando aínda máis a posible euskaldunización do mundo laboral. A Lei de Formación Profesional atribúe ao Departamento de Educación a promoción do modelo e o ensino en eúscaro na Formación Profesional (ver apartado 27.2), pero o proxecto de Lei de Educación exclúe a Formación Profesional. Outro gol pola perna.

Ao finalizar a ESO deberase alcanzar o nivel B2 nas dúas linguas oficiais. Os examinadores serán os profesores dos alumnos: non é axeitado. Debería contar co traballo de evaluadores externos, en aras da necesaria obxectividade. Por outra banda, o proxecto de lei non di que pasaría si non se supera o nivel B2… é curioso e significativo. O nivel B2 en castelán está garantido para todo o alumnado, mesmo antes de finalizar a ESO, nunha sociedade absolutamente castellanizada e rodeada de medios castellanohablantes. Así as cousas, o aumento das horas lectivas en castelán non ten ningún sentido, salvo que se someta á hexemonía española. Outra cousa é conseguir o nivel B2 en eúscaro. Cada ano estamos a ver que o nivel de eúscaro dos alumnos que terminaron a ESO vai baixando, pero o novo proxecto de lei supón unha redución das horas lectivas en eúscaro, sen mencionar a perda de calidade das materias que se impartirán en inglés…

O que supón este Proxecto de Lei de Educación non é un estancamento, senón un retroceso e unha grave ameaza. Para darse conta basta con ler detidamente o texto, á marxe das estrañas e interesadas interpretacións dos partidos políticos, iso si. Os amantes do Pobo do Eúscaro, sería mellor afrontar este ataque legal en forma de “amplo acordo”, sen perder tempo.

Asinantes: Dionisio Amundarain Saratsola, Karmelo Landa Mendibe, Joxe Manuel Odriozola Lizarribar, Patxi Salaberri Muñoa, Mª Jesús Iartza Martiarena, Andoni Sarriegi Eskisabel, Jon Aleman Astiz, Karlos Gorrindo Etxeandia e JJ Martinez Agirre