O diario Berria recompilou onte unha reportaxe con testemuños de varias testemuñas que recolleron baixo o título A festa que ennegrecieron os dólmenes. En 1994, o día de onte, 18 de setembro, marcou un fito na historia de Nafarroa Oinez, «pero non polas celebracións ou o impulso ao eúscaro, senón polos disturbios e a violencia policial», di Berria.

«Ao principio, todos estabamos encantados. Apostamos por adiantar o Nafarroa Oinez a setembro e saíunos ben: o tempo acompañounos, viño moita xente, preparamos un percorrido precioso e a oferta cultural tamén foi espectacular. Por desgraza, nos ennegrecieron a festa», di Joxan Oiz na entrevista que o director da ikastola Labiaga fixo a Berria aquel ano. Os incidentes máis graves producíronse sobre as 19:00 horas, pero o director da ikastola díxolle que as primeiras faíscas xa as percibiron antes: «As primeiras provocacións da Garda Civil detectáronse ao redor das 13:00. Nós concertaramos todas as cuestións de seguridade coa Policía Foral, polo que non tivemos ningunha negociación ou relación coa Garda Civil. Con todo, eles decidiron entrar con tres patrullas nun camiño cheo de xente. E aí comezou a rasante».

 

 

 

 

 

 

No cuartel, Berria lembrou que os gardas civís despregaron unha gran bandeira de España na que portaban as súas armas. «No cuartel de Bera non adoitaba haber bandeiras, para ese día colocouse á mantenta». Algúns dos mozos concentrados no paseo da voda responderon con berros e asubíos contra os gardas civís e, segundo varias testemuñas, o xornal afirma que tamén se arroxaron vasos e que unha botella embistió o valo do cuartel. «A xente empezou a axitarse e eu mesmo fun pedir tranquilidade a uns mozos. Pedinlles que non caesen en provocacións e, ao parecer, aí terminou a cousa».

A reportaxe Berriak recolle tamén as palabras do entón alcalde de Bera, Manuel Iriarte: «A xente estaba axitada pola entrada de vehículos da Garda Civil en Nafarroa Oinez. As patrullas circulaban en sentido contrario polo centro da ruta. Alguén arroxou unha botella e estragou a porta automática do cuartel. Nese momento, un dos policías disparou ao aire». Segundo a noticia, o alcalde tentou contactar cos gardas civís que se atopaban na rúa: «Pedinlles que actuasen con responsabilidade e tranquilidade, para que, vendo a xente que había no camiño, a situación puidese converterse nun desastre». Pedíraselles expresamente que non trouxesen máis policías, pero para entón preto de 30 patrullas dirixíanse desde os cuarteis de Tafalla, Pamplona e Intxaurrondo a Bera. O artigo de onte tamén recolleu máis palabras de Iriarte: «Cara ás 19:00 horas chamáronme os policías: A Garda Civil estaba a lanzar gas lacrimóxeno contra a xente».

 

 

 

 

 

 

Os gardas civís arroxaron pelotas de goma e numerosos botes de fume, e algúns se lanzaron ao río e outros se lanzaron á intemperie e lanzáronse sobre a montaña, segundo as mesmas fontes. O xornal explica que algúns cidadáns colocaron barricadas e arroxaron pedras, botellas e outros obxectos. «A polémica xa era moi dura», lembrou Iriarte en Berria e, vendo a situación, púxose en contacto co responsable do cuartel da Garda Civil, o coronel Moreno. «Díxome que había demasiados recunchos revoltos ao meu ao redor, e eu contesteille que só podía parar os incidentes».

Finalmente, o ambiente acougouse sobre as 22:30 horas, e as patrullas retiráronse media hora máis tarde. Como consecuencia dos incidentes, outras 50 persoas resultaron feridas de diversa consideración. Ao día seguinte, a delegación do Goberno español uniuse á versión da Garda Civil, así como o presidente de Navarra, Juan Cruz Alli. O feito de que a versión oficial fose a máis destacada causou un "enorme prexuízo" á ikastola. En palabras de Oiz, «a ikastola Labiaga converteuse nun colexio golpeado e derrotado. Empeoraron as relacións con outros centros educativos e coa Administración».