O último Cume do Clima –e xa foron 28– deixounos unha vez máis restos de decepcións e enganos. Foron moitas as voces que puxeron de manifesto a falta de ambición na loita contra o cambio climático. Moitos destacaron a incompatibilidade entre os que se enriquecen coa explotación de combustibles fósiles e o impulso da súa redución ou desaparición.

Está claro que os cambios que estamos a observar no clima nos últimos anos son consecuencia de actividades humanas, especialmente do Norte Global, relacionadas coa combustión de combustibles fósiles e o logro dun rendemento económico privado desmesurado. A violencia da crise climática obrigaranos a deixar de utilizar combustibles fósiles nun curto espazo de tempo. Con todo, este camiño debía ser planificado hai tempo, garantindo a xustiza e o benestar entre o Norte e o Sur Global. Sobre todo cando se están dando graves síntomas de esgotamento de combustibles fósiles. Tivemos que esperar 29 anos até o cume de Dubai para poder ver por primeira vez na resolución final os denominados "combustibles fósiles" de forma difusa. Este escándalo reflicte a escasa influencia das vítimas humanas e naturais nos petos de quen sosteñen este sistema criminal.

Se analizamos o contido da resolución final deste Cume, consideramos importante a falta de concreción ao redor da folla de ruta para “deixar atrás os combustibles fósiles” máis aló da estratexia de “triplicar as enerxías renovables en sete anos”. Aí está a clave. Para eliminar os combustibles fósiles, tanto en Dubai como en Navarra, o único camiño que se nos ofrece é substituílos por enerxías renovables baseadas na electricidade. E nunca se cuestiona a eficacia desta medida, ou a viabilidade de que as renovables tomen a substitución dos modos de enerxía que utilizamos hoxe en día.

Non hai que esquecer que actualmente o consumo enerxético mundial e navarro baséase principalmente nos combustibles fósiles. Segundo o último balance enerxético do Goberno de Navarra en 2021, os combustibles fósiles representaron o 79% do consumo total de enerxía primaria na nosa comunidade. Así, case o 80% da enerxía que consumimos son combustibles fósiles e o 20% son enerxías renovables. E a nivel estatal, europeo e mundial as cifras son aínda peores no caso das renovables.

Así, a "transición" que se quere facer, é dicir, pasar de consumir combustibles fósiles a renovables en poucos anos, parécenos imposible mentres tentamos manter o elevado consumo enerxético que realizamos nos países do Norte Global, impulsado pola lóxica do beneficio económico privado. E non só polas enormes cifras que mencionamos no parágrafo anterior, senón tamén polos problemas de difícil solución que teñen as enerxías renovables. Cremos que é necesario que os poderes políticos e económicos que propoñen a transición ás enerxías renovables analicen a dificultade de integrar estas enerxías no consumo eléctrico, así como o problema de que a electricidade non se adapte aos consumos enerxéticos actuais, como están a informar importantes científicos.

Estas son as carencias e problemas das enerxías renovables que se están observando en Navarra, que é pioneira neste tipo de enerxías. Non hai máis que acudir a datos oficiais: os grandes polígonos de almacenamento deste tipo de enerxías están a destruír cada vez máis o noso territorio e as emisións de gases de efecto invernadoiro non diminuíron en absoluto. De feito, os datos do Goberno de Navarra de 2021 mostran que as emisións de CO2 aumentaron un 11,88% desde 1990 e en 2021 un 8,61% respecto de 2020. Así mesmo, os sectores que máis aumentaron as súas emisións coinciden cos máis insosteible: o transporte (que creceu un 15,39%), no que o transporte por estrada priorízase sobre o ferrocarril, ao mesmo tempo que se impulsa o TAV para os pasaxeiros, e a agricultura e gandaría (cun aumento do 17,96%), na que se impulsa un modelo agrícola e industrial cunha explotación intensiva e unha gran macrohacienda.

Está claro, por tanto, que o aumento das infraestruturas de produción de electricidade renovable non serve para reducir os niveis de emisión. E, por tanto, é necesario facer algo máis, non vale só dicir que hai que "triplicar as renovables", coma se iso fose sinxelo, escalable a nivel mundial, adaptado ás necesidades humanas e que servise para reducir as emisións contaminantes.

Por iso non podemos facer de avestruz. Se temos que reaccionar realmente ante o cambio climático, debemos pór fin ao uso de combustibles fósiles, sen caer nas falsas solucións que nos expón o Capitalismo Verde para manter as actuais medidas de produción e consumo. A solidariedade entre os países, a necesidade de integrarnos nos ecosistemas e o equilibrio entre o Norte e o Sur Global en materia de benestar lévanos a reducir o noso consumo material e enerxético. Todo iso debe ter o seu reflexo en todas as actividades, tanto produtivas como reprodutivas. E en Navarra non imos polo camiño axeitado.

Non é unha tarefa fácil, pero é necesaria e factible. Isto significa que non podemos quedarnos de brazos cruzados fronte á degradación social e medioambiental. Debemos ir construíndo e experimentando novos valores e prácticas colectivas alternativas á actual alternativa capitalista que acentúa aínda máis a emerxencia climática e as desigualdades sociais.

Neste sentido, é esperanzadora a xeración de dinámicas e propostas que expoñen novas alternativas provenientes de diferentes ámbitos. A Fundación Sustrai Erakuntza tamén está a estudar propostas de actuación que nos permitan actuar desde un ámbito concreto e colectivo na transformación do sistema actual e no coidado da vida no planeta. Estas propostas foron esbozadas no seu momento e agora estase estudando en profundidade. Porque ese é o camiño, non os cumes que o capitalismo nos quere subir.

Nerea Martiarena e Martin Zelaia, en representación de Sustrai Erakuntza Fundazioa.