Para que o ensino concertado?

A nova Lei de Educación aprobada na CAV contra a maioría dos axentes da escola pública ten como obxectivo garantir a gratuidade do ensino concertado a través do financiamento dos poderes públicos. No Estado español tamén se anunciou unha subida importante do diñeiro público que os membros do Executivo destinarán a iso: “O obxectivo, explica o ministerio, é dicir a gratuidade do ensino nos centros concertados. Por iso é polo que espere () que a actualización dos concertos vaia da parte dun compromiso polos colexios concertados respecto da eliminación das cotas de as…” (O País, 23/10/2024).

Pero, é realmente desexable a gratuidade do ensino concertado? Antes diso, cremos que hai un debate previo: determinar cal é o papel deste tipo de ensino na nosa sociedade actual, valorar o seu papel. En función diso, decidiriamos si o seu financiamento é digna ou non.

Quen traballamos en Harro Topagunea sobre a Escola Pública Vasca cremos que o ensino privado debe ter unha función subsidiaria da educación pública, e só hai que pactar unha iniciativa privada alí onde non hai oferta pública (e ata que exista) para garantir o dereito á educación. Si asumimos esta función subsidiaria que debe desempeñar o ensino privado con respecto á pública, e a planificación educativa e o uso do diñeiro público faise de face a unha escola pública de todos, non se gastarían máis de 820 millóns de euros (en 2023-24) nunha rede innecesaria na maioría dos lugares.

Acabar coa gratuidade a segregación escolar? Soños de can

Pensar e defender que unha maior cantidade de diñeiro público facilitaría a gratuidade do ensino concertado e reduciría a segregación son soños de can. O ensino concertado nunca foi gratuíta e, mesmo co maior financiamento que tivo nunca, non o será porque non quere: quere seguir seleccionando aos alumnos (e aos profesores), porque ten que separarse, porque depende do mercado, porque ten que mellorar continuamente a oferta (mellores servizos, maior horario escolar, instalacións...) e porque ten que competir coa escola pública. O cobro das cotas é ilegal desde 1987 e fano con total impunidade; pensar que se vai a conseguir dando máis diñeiro e sen expor ningunha medida penal, e que por tanto, a segregación vai diminuír, é unha estupidez. A propia concertación é a fonte da segregación. A segregación escolar é a base do sistema concertado. Este sistema está pensado para que non sexa inclusivo. Pensar que necesitan ser inclusivos non é unha realidade, está nas súas propias bases o non selo” (Daniel Turienzo).

Concertar o ensino privado? Diñeiro público para a escola pública

A gratuidade do ensino concertado non é, por tanto, o obxectivo a conseguir. Para que? Para que poidan ir todas as familias? É esa a actitude das políticas públicas, facilitar á cidadanía o acceso aos servizos privados? Iso é enganar ao pobo, é unha política privatizadora, que só conduce á precarización do servizo público. Que tipo de administrativo é o que dá diñeiro a unha empresa que non é a súa propia? En ningún caso trátase de dirixir ás familias ao servizo privado, senón de tentar e traballar para que a maioría elixan a escola pública. Para iso, este servizo público debe ter unha prioridade absoluta en canto a recursos e planificación. Queremos o mellor para os nosos fillos.

Poderíase responder que esta formulación poría en cuestión a liberdade das familias para elixir o centro. Pero o debate non é ese. As familias sempre poden elixir a oferta que máis lles gusta, pero non por iso teñen que pedir que a paguen quen non fixeron esa opción. Do mesmo xeito que no resto de sectores, as familias que por calquera razón non queiran acceder ao servizo público de ensino e prefiran o privado deberían facer fronte aos gastos cos seus propios recursos. É inxusto que algunhas familias sigan axudando co diñeiro de todas as demais. Non se pode basear toda a planificación educativa na elección do centro que realizan as familias, como até agora, e coas consecuencias negativas que coñecemos.

A nosa proposta é clara: si a escola pública pode ser o refuxio da maioría coas súas ferramentas, non ten sentido facelo a través de empresas privadas. Non utilicemos o diñeiro de todos nunha oferta educativa privada innecesaria, no barrio ou no pobo cando hai unha oferta pública suficiente; non deamos máis diñeiro a unha rede privada que nunca será gratuíta e, por tanto, discriminatoria; non sigamos cun sistema que actúa contra a cohesión. É máis lóxico que ese diñeiro se use con sentido e eficacia na escola pública. Agora que estamos para debater e aprobar os orzamentos, é hora de reformular o sistema de concertación do ensino privado.

Maribel López de Luzuriaga Alonso e Xabier Igrexas, membros da Escola Pública Vasca Harro Topagune