Clic. Estou en Internet. Podo iniciar unha viaxe sen límites nun segundo de conta. Despois de pasar o día correndo e rápido dun lado para outro, cada vez máis de nós terminamos o día mirando a unha pantalla. Aproveitamos a calma que nos achega a blandura do sofá para facer cousas que non puidemos facer no tempo que nos deixou escapar por vivir a un ritmo frenético: consultar algunha información, atar o plan para o fin de semana e, noutras ocasións, comprar algo online. O desenvolvemento da tecnoloxía sempre se relacionou co progreso, a comodidade e a mellora, pero non todas son vantaxes, tamén ten os seus riscos e non son poucos. Aí está a fenda dixital, aí está o risco de illamento e a reactivación do individualismo, a falta de control de ser controlados aí, a precarización das condicións de traballo.

Tirando do fío da precariedade, vénme á cabeza o impacto que está a ter a dixitalización nas condicións de traballo no comercio. Nos últimos tempos nELA tivemos que vivir moi de cerca os procesos de transformación que puxeron en marcha varias multinacionais. O modelo de consumo baseado na lóxica capitalista está moi arraigado na nosa sociedade desde hai anos. A moda manda e a de onte xa é vella. Máis recentemente, desde que a pandemia condiciona as nosas vidas, esa lóxica acentuouse e, no que respecta ao modelo de consumo, o aumento das vendas online foi terrible. Segundo o informe da Comisión Nacional dos Mercados e a Competencia de 2020, o comercio comerciante polo miúdo de mercadorías aumentou un 53% respecto de 2019, mentres que no mesmo período o comercio comerciante polo miúdo caeu un 7,9%. O 51% das compras online proceden de empresas estranxeiras, cifra que en computadores e en téxtil alcanza o 90%. O peso do comercio electrónico na última década multiplicouse por dez e, segundo todas as previsións, seguirá crecendo nos próximos anos. Inditex, por exemplo, quere que para 2025 o 25% das súas vendas sexan online. Ecommerce, omnicanalidad, escaparates, caixas de autoobras e outros termos utilízanse como estratexias comerciais indiscutibles en boca dos directores xerais do sector. E esa estratexia non ten volta atrás, iso é innegable. Pero hai algo que discutir, hai algo que reflexionar. Coa dixitalización vanse a destruír varios postos de traballo e, ante iso, chegou o momento de compartir o primeiro spoiler da pregunta do título: no comercio non sobra ninguén, di ELA.

Grupos como Inditex, Douglas, H&M, Tendam Retail (Cortefiel) xa levaron a cabo a primeira etapa de transformación por dixitalización (dicimos a primeira porque esta transformación non fixo máis que empezar). As tendas pecharon, destruído emprego ou mesmo precarizado máis. O máis decepcionante é que o fixeron co consenso dos sindicatos do Estado. Outro apuntamento: este modelo de dixitalización ten impacto de xénero. O sector comercial é moi feminizado e a maioría dos empregos son a tempo parcial desde hai moito tempo. Con todo, quixeron aproveitar estes procesos para converter en parciais os poucos postos de traballo a tempo completo.Todo iso mentres acumulan grandes beneficios (Inditex 3.500 millóns e H&M 1.200 millóns en 2019). Segundo spoiler: os que sobran son os beneficios. Porque dabondo, xa é hora de chegar aos traballadores que fan posibles os beneficios. De feito, vanse a crear novos postos de traballo, pero seguramente non serán tantos como os que se van a destruír, por iso a clave está nas condicións de traballo que van ter os traballos que se crean e que se manteñen.

ELA ten claro que para que esta transición teña garantías para os traballadores e traballadoras, o camiño é a organización, a loita e a negociación colectiva. En H&M fixemos unha folga de 55 días e conseguimos condicionar un procedemento a nivel estatal. O 25 de xuño ELA e LAB convocamos unha xornada de folga na CAV (a primeira a nivel estatal) para reivindicar un novo modelo de dixitalización. Tamén definimos os seguintes pasos a dar. Nalgúns convenios mercantís ELA ten unha ampla maioría e a través da negociación colectiva queremos anticiparnos á situación. Por unha banda teremos que regular as novas categorías e garantir que a eses postos aplíquenselles os convenios dos países; doutra banda, queremos establecer xornadas mínimas para frear o aumento da parcialidad; e por último, reducir significativamente a xornada anual nas empresas onde a facturación online pesa. Isto último, a redución de xornada, é fundamental para que a transformación que supón a dixitalización non se produza a costa do emprego. Si as empresas van multiplicar os seus beneficios a través da venda online, que mellor que ter máis tempo para a vida persoal nestes tempos de présa.

Unha vez que se fala da vida persoal, hai que dicir que os efectos da dixitalización non se esgotan no mundo laboral, pero esténdense a diferentes ámbitos da vida. Desde o punto de vista ecolóxico, por exemplo, estamos a crear unha pegada ecolóxica insosteible ao transportar as mercadorías que compramos no estranxeiro. En canto ao uso da lingua, tamén é imprescindible adoptar medidas para garantir os dereitos lingüísticos das persoas. O modelo de pobos e barrios e a relación coa cidadanía verase afectada polo peche das tendas (as de grandes marcas pecharanse para gañar máis e os pequenos comerciantes non poden competir nesas condicións). Xa adiantamos que hai dabondo, pero que falta? Para empezar, falta a intervención pública. Mentres isto ocorre, os Gobernos vasco e navarro non poden mirar cara a outro lado, deseñar unha estratexia para pór en contacto directamente aos produtores e consumidores vascos é unha cuestión de responsabilidade política. Tamén falta un espazo para reflexionar como sociedade sobre todo isto, e diferentes axentes están/somos empeñados en encher ese baleiro.

Este artigo de opinión e o día de hoxe terminan da man. A de hoxe non será unha excepción, terminarei o día mirando á pantalla no bálsamo do sofá; pero non me vou a facer unha redención online, collerei o espazo para ler o primeiro manifesto de Euskal Herria Digitala, liderado polas fundacións IPES, Olatukoop, TEKS, Ipar-Hegoa, Iratzar e Manu Robles-Arangiz. O 15 de outubro, ao parecer, organizarase unha xornada para promover o debate público sobre a cibersoberanía en Euskadi. Alí estarei. “Asinar o manifesto”. Clic.

* Mirari Irure Espín é a responsable dELA-Zerbitzuak.