Nesta pandemia que vivimos desde o ano pasado, estamos dispostos a facer un esforzo por construír o “mundo do mañá” soñado, máis que a engrandecer as brechas do mundo de onte? Parece que na maioría de Europa aínda non entenderon que deixando en precariedade aos máis precarios, o contaxio non vai parar. Para os países pobres, a propagación do virus non se deterá nunca si non hai unha chiba.

Si miramos a nivel mundial, déronse tres tipos de estados en canto á tendencia a facer fronte á pandemia. Algúns elixiron a estratexia de eliminación: tomar medidas temperás, illar contaminantes, facer todo o posible para evitar que o virus se propague, para que se poida abrir canto antes. Con esta estratexia non se necesitan vacinas, xa que se elimina o virus con técnicas máis sinxelas. Ou que con tan pouco virus, cunha vacina barata (é dicir, con menos eficacia que a baseada no ARN) sería suficiente. Esta estratexia foi a que máis ou menos utilizaron a maioría dos países asiáticos, así como Australia e Nova Zelandia, en Europa Islandia, Noruega e Finlandia, e as provincias atlánticas canadenses.

No outro extremo, países baixo un líder pistoleiro: Ata que Estados Unidos parta de Trump, Brasil baixo Bolsonaro, Filipinas baixo Duterte, ou a India baixo Narendra Modi. Estes xefes decidiron non tomar medidas de protección e menosprezar a gravidade da enfermidade, proclamando á vez en voz alta que non tiñan medo persoal. Podería rirse si non destruíse moitas vidas desa falta de madurez (même pas peur como nenos) e desa falta de comprensión (non darse conta da interdependencia e do perigo sistémico inmediato). En Brasil máis de 500.000 persoas, tribos amazónicas e as súas linguas e culturas están a piques de desaparecer, mentres o presidente segue promocionando a hidroxicloroquina (ou ás veces a cloroquina, ou noutras a ivermectina, parece que non o sabe ben, pero calquera cousa sérvelle para dicir que non é grave).

Auzolan para combater o darwinismo social

Con todo, no centro desta masacre déronse moitas esperanzas, como a favela Maré da cidade de Río de Janeiro. En auzolan, en responsabilidade colectiva, coa axuda da ONG elaborouse un plan de coidados por parte dos propios veciños, recollendo as súas necesidades e particularidades. Realizáronse tests a gran escala e na décimo cuarta edición de cada persoa en situación de positivo organizábase a vixilancia médica, asegurábase unha conexión telefónica e levábaselle a casa cada día as comidas. Mentres tanto, a través dunha pequena revista e nas redes sociais difundíase información sobre o contaxio da gripe. Non foi fácil, con poucos recursos, nas pequenas vivendas nas que vivían todas as xeracións xuntas, pero conseguiron un resultado incrible. En xullo de 2020 na favela Maré había unha dobre mortalidade que no resto da cidade de Río, mentres que en novembro, tras o plan de vixilancia en auzolan, na favela Maré morrían catro veces menos de COVID que noutros barrios de Río.

Crecemento e autoridade

Ademais dos dous tipos de Estado mencionados, hai un terceiro grupo que aplicou a “estratexia de desescalada”, ou polo menos, iso si, pero con moitas medidas inadecuadas. Fai máis dun ano que sabemos que este virus se dispersa principalmente como aerosol, pero parece que a renovación de aire en zonas pechas aínda non importa, e prefiren prohibir grupos de xente nas praias antes que atender adecuadamente as medidas de protección nos centros de traballo. Porque todo iso non é absolutamente racional: un grupo de persoas que non consomen e están fóra do traballo, é máis sospeitoso que un grupo de traballadores ou de alumnos que están nun taller ou nunha escola. Enviando aos primeiros a policía e impóndolles multas, parecía que a autoridade fixera un bo traballo, sendo a prioridade a dos segundos a de respirar o aire fresco ou, polo menos, o da película. Pero para iso, a xestión debería facerse tendo en conta a ciencia. Desde o segundo confinamento viuse a prioridade: ir ao traballo (sen as medidas de protección axeitadas) e facer todos os esforzos na vida social, en nome da crianza.

Non entender a interdependencia

Ao contrario que na favela Maré, parece que na maioría de Europa non se entendeu aínda deixando en precariedade aos máis precarios, que o contaxio non vai parar. Querían unha vacina, pero só para os ricos, para viaxar grazas ao seu pass sanitario (incluso enviando rumores a África, para darlle forma, pero sen responder ás súas necesidades). Non entenden que se non se vacinan correctamente todas as persoas de todo o planeta, seleccionaranse as variedades de virus que foxen da vacina e o problema seguirá, destruíndo outros miles de vidas.

Neste asunto, desde o punto de vista actual, dámosnos/dámonos conta de que os que seguiron a estratexia de eliminación eran os máis directos: menos mortos, menos enfermos, menos desempregados e máis entendidos pola colectividade.

Iso é o que temos que entender neste século XXI: Todo ou ninguén, todo ou nada, non se pode illar.