Ocórrelle a calquera, a medida que vai gañando anos, que os vastos camiños de outrora estréitanse, e moitas verdades circulares de outrora son obxecto de reflexión. Por iso non é de estrañar que, de cando en vez, cando o escritor se atopa ante a páxina en branco, senta espido. Experimenta un certo buxán e dúbida do que ten que facer. Unha vez máis, expulsar con honestidade o que contén, expresando o que ve e escoita, apostando polo que cree, ou, sempre desde a perspectiva da realidade, cultivar a creatividade, a ficción e a metáfora.

O protagonista deste relato, baseado en feitos reais, é un adolescente que acaba de comezar a coñecer a súa facultade, que o cuestiona todo, incluído el mesmo, que ten a intención de configurar e desenvolver as súas ideas. Que trata de comprender sen intermediarios os latexados do mundo que lle rodea, sen manipulacións.

Este adolescente percibe que a sociedade na que participa, a visión borrosa e colaborativa das organizacións políticas e relixiosas, aínda que estea á vista, depende dos efectos dun enfrontamento duro e áspero, ao que tanto o avó como o pai se referiron en numerosas ocasións, e que aínda non ha metabolizado adecuadamente as consecuencias prácticas.

Non sente capaz de medir adecuadamente as consecuencias da inacababilidad da idea republicana e abertzale defendida por centos de miles de vascos como o seu avó e o seu pai. Pero sabe que Franco e os seus “colaboradores” vascos e non vascos, impuxeron o medo e a rapiña durante o longo franquismo. Iso foi o que provocou a loita do seu pai.

Coa intención de coñecer a verdade para mergullarse no pasado, ve que mentres na clase política vasca algúns fan fronte á actual “ramificación democrática” do franquismo, que xa pasaron 75 anos, outros se resignan e recoñecen o trato discriminatorio que o Goberno de Madrid dá aos vencidos “aínda”, cando non están obrigados a pedir axuda. .

Un adolescente universitario que vive entre dous mundos con diferentes versións, obxectivos e intereses, pero que ven obrigados a convivir racionalmente. En todo caso, na procura da “verdade intelixente”, a súa radicalidad recoñece que é difícil desenvolver o seu proxecto de vida –sendo fiel a si mesmo– coa maioría social que lle rodea, así como coa actual xeración familiar.

Sabe que as dúas xeracións que crearon o núcleo familiar actual foron derrotadas e encarceradas, e que recibiron o trato dos vencidos. Tamén que entre os seus descendentes hai quen, en nome da paz e a convivencia, foron acollidos nese réxime, pero non sen humillarse.

É unha opción, outra opción, sería peor ser a única. O adolescente universitario, mentres lembra con envexa a actitude do seu avó e do seu pai, ve claramente como outros se limitan a soñar cos beneficios da vida.

O adolescente protagonista do relato, ao reflexionar, dáse conta de que é difícil por hoxe, apostar de maneira intelixente por unha causa que necesita máis forza. Quere saber quen é, como é en realidade e onde está, e ninguén quere que llo diga. Ten que atopala soa.

Sabe perfectamente que a referencia é o seu avó. Ao lembrar a memoria do seu avó, ve a un home xusto e fiucego, inmerso nunha xeración que estivo obrigado a defender a súa casa, a súa familia, o seu pobo e o seu país, pero vencido e frustrado.

Esta moza universitaria é, sen dúbida, intelixente, pero novo e, ás veces, insegura. Talvez, o feito de recibir formación en centros relixiosos leva a que sexa un pouco contraditorio e –como dono do cerebro que actúa como unha esponxa– ás veces considérase bastante “permeable”.

En canto á súa formación, nunca tivo problemas para compaxinar os estudos co deporte, o que lle confire certa seguridade para poder alcanzar os obxectivos académicos sen demasiado esforzo.

Os problemas son outros. Non quere ser espectador do que outros interpretan. Ela decidiu ser a protagonista. Quere facer un esforzo sobre quen desde hai décadas seguen predicando a “continencia” e a adaptación á realidade imposta para situala nun plano de superioridade.

O adolescente universitario quere chegar, non se rende. Non quere ser “práctico”, porque non quere vivir sen criterios e dignidade reais. Non acepta a dignidade concertada, busca a verdade, a realidade. A verdade auténtica.

É novo, moi novo, pero as contradicións do sistema demóstranlle que a “realidade oficial” é inventada polos vencedores e que a utilizan como lles convén. De aí as consecuencias. Implicacións políticas, sociais e económicas. E esas conclusións foron decisivas, non só para definir o pasado do avó e do pai, senón tamén para orientar o presente e o futuro de moitas xeracións de vascos.

Desde que está na Universidade está moi atento ao profesor de filosofía. Aseméllase ao seu agarimo e mostra a súa vontade de axudarlle a desatar todos os nós. Pero tamén é terrible cando di mirando aos ollos a todos os alumnos: “Vós sodes a nova xeración de líderes, tedes que envorcar, queimar, pero construír o país para todos”.

O adolescente entende máis que a “mensaxe interna” do profesor, serán capaces de facelo?

Un adolescente universitario euskaldun, simpático e intelixente, coida de ti mesmo e a mellor das sortes para ti.