Aínda que os que utilizaron a linguaxe para ampliar os seus imperios din o contrario, a lingua non é un mero instrumento de comunicación, senón un pensamento creativo. Tanto a personalidade como a nosa autobiografía se constrúen a través da linguaxe. No noso caso, dado que o Eúscaro ten unha xénese, desenvolvemento e natureza diferente ás linguas da contorna, creou unha serie de étimos especiais que ofrecen ferramentas de pensamento e acción.

Hai palabras que me suscitan máis interese, por exemplo: sinto, ganas, alegría, desexo, solidariedade... Hoxe gustaríame destacar outra: “A soberanía”, que desde pequeno me gustou moito, con moita forza. A palabra soberanía utilízase en dous ámbitos: o individual e o colectivo.

Eu creo que o concepto de soberanía ten unha gran importancia tanto no pensamento vasco como no sistema xurídico, creo que é o eixo de moitas actuacións e de moitos feitos históricos.

Soberanía e o tres fondos (bolsas)

Nas organizacións populares tradicionais (é dicir, antes de depender dun Estado, un cacique, un rei, unha igrexa ou unha multinacional), cada unidade, a familia extensa, na maioría dos casos, distinguía tres fondos: De Día a día, de Celebracións e de Emerxencias. Que o seu obxecto sexa o máis autónomo posible e, por tanto, sexa dono da cabeza.

No fondo diario: alimentos, utensilios, auga, enerxía, vestiario; No fondo das celebracións: alimentos, bebidas, traxes especiais, xoias, agasallos... O que sobraba, para malgastar determinados días, para crear alianzas, para gozar, para alimentar a vida; por último, no Fondo de Emerxencias: para combater as situacións difíciles: fames negras, secas, riadas, pragas.

O procedemento que regula un sistema social para facer fronte ás emerxencias é un dos alicerces deste sistema, que pode entenderse como una estructuración xurídica. Unha ferramenta de gran importancia para nós: os comunais. De feito, a autorización para o uso de pastos, bosques, arroios era unha garantía para o día a día e para as emerxencias. A propiedade colectiva era unha garantía de supervivencia.

O principal obxectivo dos señores, reis, igrexas e demais era o control do Fondo de Emerxencia. E é evidente que moitas veces as propias emerxencias xeraban para lograr a dependencia dos cidadáns.

Seguen xurdindo as urxencias francas máis poderosas, e moitos axentes parecen perpetuar a situación de emerxencia.

As redes sociais son agora moi diferentes porque levaron até o último extremo os procesos de privatización. A xestión do tres fondos mencionados está fóra do alcance dos cidadáns e a nosa dependencia aumentou en diversos ámbitos, aínda que aparentemente libres xuridicamente.

Quen teñen un salario ordenado e fixo queren pensar que son libres, pero a súa dependencia tamén é absoluta.

Cantos meses durariamos a maioría de nós si de súpeto quedásemonos/quedásemosnos sen soldo? Dous, tres?. En que medida é a nosa rede de solidariedade?, Que relación temos coas fluctuaciones dos mercados? Quen xestiona agora este tres fondos nos nosos fogares?

O Fondo de Celebracións require unha reflexión máis profunda. O obxectivo deste fondo era, por unha banda, producir máis do que a familia ou o grupo necesitaba. Trátase de conseguir máis do que hai que reservar para Urxencias, con máis traballo do que era necesario dispor dos excedentes; e o outro no calendario familiar ou colectivo e nas datas especiais: nacementos, vodas, funerais, convocatorias de auzolan...Dar agasallos aos seus familiares e amigos para ampliar e consolidar a súa rede de solidariedade. Canto maior é a capacidade de regalar os excedentes, maior é a rede.

Tras as últimas décadas de consumismo, quen tiveron a capacidade de ter un pequeno Fondo de Celebracións utilizárono durante o lecer e as vacacións. Nesta época na que nos tocou vivir, o lecer e as vacacións convertéronse nun símbolo da vitoria social, pero un símbolo banal, unha imaxe, unha fotografía que se quere mostrar, que nos fai sentirnos libres durante uns días das angustias e ataduras que nos produce a cotidianeidad.

Volvamos á área do Fondo de Emerxencias. Si houbese outras persoas na autoridade dos Estados, poderiamos pensar que as costas dos cidadáns está ben protexida, xa que teoricamente os Estados democráticos son os máximos responsables do Fondo de Emerxencia.

Pola contra, alguén se fida deles? Alguén é fiel aos que están a traballar a disposición das multinacionais?

Si non conseguimos a economía e a xestión democrática dos recursos naturais, levarannos a un novo modelo de escravitude. Deron grandes pasos nos últimos tempos. Xa saben que cando se amplía a situación de dependencia nas sociedades actuais, a maioría da cidadanía vota aos mentireiros que ofrecen falsa certeza. Tomáronnos a medida ben.

Si os recursos necesarios para levar adiante a nosa vida están fóra das nosas mans, perdemos a soberanía. Si os instrumentos e recursos necesarios para a supervivencia dun pobo foron adquiridos por outro pobo, este non é libre.

Durante a vixencia do “Crecemento Sostible”, principal mito do neoliberalismo, os traballadores roubaron a riqueza xerada a través das “necesidades” que xera o consumismo. Unha vez caído este mito, nestes momentos nos que se puxeron de manifesto os límites do consumismo, formarán novas cadeas a través das necesidades cotiás, encarecendo as cousas que necesitamos para o día a día.

Os nosos predecesores sabían que os comunais eran a clave para garantir a súa independencia. Si queremos ser donos de nós mesmos, necesitamos a democratización de todas as enerxías, os alimentos, as contornas e as decisións estratéxicas, necesitamos un proceso de republificación profundo e radical. Tamén debemos cambiar radicalmente o noso modelo de consumo insosteible. Temos que liberarnos dos enganos que nos levaron a esta situación, para ser donos de nós mesmos.