Escavarán a 'Pequena Barreira de Hierro' en Markina-Xemein
- A asociación Ahaztuak Oromena organizou un percorrido pola memoria no barrio Iturreta de Markina-Xemein para coñecer os búnkeres e infraestruturas que quedan ao redor de Baldaburu durante a Guerra de 1936. Nas próximas semanas de xuño tamén se escavará esta segunda liña de guerra denominada ‘O Cinto de Hierro Pequeno’ xunto con arqueólogos e estudantes da UPV/EHU.
Os cortes de piñeirais afectados polas enfermidades de Markina-Xemein revelaron un tesouro arqueolóxico nos últimos anos: Durante a Guerra de 1936 os bunkers, fragmentos de trincheiras e refuxios antiaereos construídos polos republicanos quedaron ao descuberto. Grazas ao traballo realizado e aos testemuños recolleitos pola asociación Ahaztuak Oromena, agora sabemos moito máis desta segunda liña de guerra e queren aproveitar a ocasión para escavar e pór en valor.
O ano pasado a asociación Ahaztuak Oromena presentou o itinerario de memoria (MX-2) da segunda liña de guerra de Markina-Xemein, formado polo grupo Alpino Mendizale e o concello, dentro das rutas populares “SL”. Agora, o 5 de xuño, presentarase a ruta MX-3, que discorre polos búnkeres de Baldakotxuntxur, no barrio de Iturreta.
Na presentación tamén se dará conta das escavacións arqueolóxicas que levarán a cabo os dous últimos fins de semana de xuño con alumnos da UPV/EHU, e para iso, Josu Santamarina, arqueólogo e membro do Grupo de Investigación sobre Patrimonio Construído da UPV/EHU, ofrecerá unha charla. Ademais, o último día das escavacións organizouse unha visita guiada: “Teremos a oportunidade de coñecer os traballos, escoitar as explicacións e satisfacer a curiosidade”, explicaron desde a asociación.
En outubro de 1936, os gudaris e milicianos lograron deter a ofensiva do xeneral Emilio Mola e estabilizar a fronte entre Bizkaia e Gipuzkoa. Pero como as posicións de Markina-Xemein e arredores eran débiles, construíron unha segunda fronte formada por búnkeres aliñados, deseñado polo arquitecto Rikardo Bastida Lezea. Esta liña non foi utilizada porque os fascistas conseguiron superar a fronte no monte Oiz o 26 de abril de 1937, o mesmo día en que bombardearon Gernika. Grazas aos testemuños recolleitos pola Memoria do Esquecemento, estas infraestruturas atópanse e estanse pondo en valor.
En ARGIA publicamos unha entrevista con Santamarina e así explicou a importancia da segunda liña de batalla: “Esta liña é especial, eu chámoa “Pequena Barreira de Hierro”: ten máis dunha ducia de bunkers e moitas estruturas de formigón. Escavaremos dous delas. Non espero moito de face á materialidad, porque esta fronte caeu de forma moi catastrófica cara ao 25 e 26 de abril de 1937; apenas houbo pelexas directas. Pero os bunkers son arquitectónicamente valiosos, porque aínda que están na mesma liña, teñen diferentes tipoloxías”.
Segundo o arqueólogo, non é habitual ver na fronte tanta estrutura defensiva, salvo o Cinto de Hierro de Bilbao, que os republicanos apenas utilizaron formigón: “En parte habería unha competencia: onde levaremos o formigón á fronte ou a Bilbao?”. Así, estes de Markina-Xemein convertéronse en testemuñas únicas da paisaxe da Guerra de 1936 e “ao ser posicións dos perdedores, ofrécennos a oportunidade de pornos na súa pel”.
Pamplona, 1939. No principio do ano, a praza de touros da cidade foi utilizada como campo de concentración polos franquistas. Tivo oficialmente capacidade para 3.000 prisioneiros de guerra, nun momento no que non había fronte en Navarra, polo que os encerrados alí deben ser... [+]
Segundo Hernandez preso anarkistaren senide Lander Garciak hunkituta hitz egin du, Ezkabatik ihes egindako gasteiztarraren gorpuzkinak jasotzerako orduan. Nafarroako Gobernuak egindako urratsa eskertuta, hamarkada luzetan pairatutako isiltasuna salatu du ekitaldian.
