O pode suxerir o titular, pero non, non vimos O Hoyo 2. Senón The End (Final). A película de Joshua Oppenheimer desenvólvese ao redor dun búnker de luxo. O director da película debuta na longametraxe, tras unha frutífera traxectoria cos dous documentais que lle preceden. Trae unha película simpático ás pantallas. E a el tamén lle trouxeron ao kutxa-bunker do Kursaal, xunto co equipo de traballo. A súa estancia será suficiente como un bunker: escoltados dun lado a outro, desde o Hotel María Cristina até o Kursaal en coche, pasando a alfombra vermella. O propio Oppenheimer non é quizais o rostro máis coñecido, pero si é certo que conta cunha banda de prestixio na que figuran actores como George MacKay ou o soldado Schofield de 1915, Tacha Swinton ou Michael Shannon, entre outros.

Bunkers son para eles este tipo de festivais de cine, e para os xornalistas tamén o son o Festival. Ter tantas películas e tan masivamente, durante oito días e á beira de casa, é unha oportunidade para superar unha tempada. Queda pequeno esa cota de 6,24.

Luns con poucas previsións. Cando entraba a ver The End non era fácil imaxinar nada de antemán. Que sería musical e de ciencia ficción (os dous á vez, que cristo? ), isto era o que se adiantaba na sinopsis, e por suposto, ao ser a súa primeira estrea, non hai nada na rede.

Nun futuro distópico, a película sitúase uns 25 anos despois dunha crise en forma de apocalipse, nunha cova branca, gris e escura, na que parecía húmida e fría, pero non na práctica. Unha familia vive nun luxoso búnker caseiro, a Nai, o Pai e o Fillo –os cargos importan máis que os nomes–, co seu mordomo e médico. Son independentes: horta (?) non se ve o que comen e beben, pero si o fan, porque se reúnen para comer. Tamén teñen electricidade... Bo, a medida que avanza o relato, descubriremos que a familia é rica –se alguén o dubidaba–, ou polo menos que era rica na vida anterior, e tiveron que ver nesa apocalipse, activa ou pasivamente, pero influíron. Esas cousas, non todas, iranse aclarando.

Ademais das persoas citadas, só sumarase unha máis ao relato: Moza –morena, que vén doutra familia, non se sabe de onde nin como–. A súa chegada revolucionará completamente o benestar da familia, e con esa escusa Oppenheimer forxou varias ideas: por exemplo, que fácil resulta que o ser humano compórtase como un egoísta e opresor até o extremo, argumentando “a seguridade” –a ciencia ficción…-.

A verdade é que a película ten máis aspecto de teatro. O teatro, coma se o interior desa casa fose o escenario. E ademais, de cando en vez empezan a cantar –non o cantan mal, pero tampouco moi ben; e as letras non son moi boas–, e tocan de humor, a verdade é que tamén ensinaron uns elegantes. Agradécese, xa que doutra maneira non era tan fácil aguantar a proxección de dúas horas e media. Sobre todo a primeira metade, que quedou un pouco máis longa. Visto desde a maioría dos lugares, a película é un pouco rara.

Unha idea molestoume este luns: non é un metafilm este Festival?

Ademais de The End, hai un bunker na outra película que se viu pola mañá, O lugar da outra (O lugar do outro), de Chile. Máis tarde profundaremos neste vínculo do bunker. Pero teña en conta que a última película que viu o domingo foi Os escintileos...

De película en película, estamos a cambiar de idioma, de director, de actor... Cámbianse os protagonistas, o tempo do cambio, o atrezo... Pero moitos relatos comparten unha base. É un titular: a virilidade patéase por sesión. Máis ou menos, por unha banda ou por outro, pero a muller sitúase no centro e son golpeados, ben merecidos e argumentados, polo home e a virilidade. Poderiamos sacar matices, si poniéramos ese obxectivo de erro no que fai cada película; pero, ouza, tamén hai que fixarse no esforzo. Pero que chegue o momento en que o esforzo non sexa demasiado grande.

A película O lugar da outra conta a historia dun home que non coñece a historia. En Chile, en 1955, a soada escritora María Carolina Geel matou ao seu amante cando comían nun restaurante de gran categoría e en pleno centro do comedor. Non había ningún misterio, todos viron que era el, e a muller así o confesou. Condenáronlle a cadea perpetua e escribiu unha novela que, estando na mazmorra, reportaríalle un gran prestixio: Cárcere de mulleres. O poeta chilena afincada no estranxeiro, Gabriela Mistral, solicitou o seu indulto ao presidente chileno, quen finalmente accedeu a iso. Todo até aquí, é certo.

Ficción aquí: o protagonista da película non é a muller que matou ao seu amante, senón a secretaria do xuíz que se encargará do xuízo. Outra muller, Mercedes. Terá unha conexión especial co interno, ambas as mulleres, por si teñen algo que expresar. Mercedes sente incómoda co seu estilo de vida e sente moi atraída polo que ve en casa de Geel, unha muller autónoma, soberana e “libre”. Aquí o concepto de bunker: Mercedes fai súa a casa do outro aproveitando que está no cárcere e comeza unha vida paralela.

A esencia da película, e por iso pareceume unha película bonita, está absolutamente ligada á orde social de limitar á muller familiar ás tarefas domésticas, está ben traballada e o discurso é liberador. Con todo, non debería ser a película máis destacada da Sección Oficial, pero, sen dúbida, si é recomendable para calquera.

E agora, dicídeme que non, se polo menos lestes as crónicas dos días anteriores, todo isto non é metafilm. Xa dixemos o do bunker, e viñamos de ver aOs escintileos o luns pola mañá. O papel de Isabel nesta película, a demostración de forza, o compromiso de coidados, o apoio familiar... NO lugar da outra é bonito ver como o actor principal, Inés Bortagaray, encarna o día a día dunha muller que quere ir máis aló das tarefas domésticas. Dominar á muller, cociñar, é unha película que está presente.

Hai uns anos non se reflectiría así na pantalla, a pesar de ser moito máis forte e cru na realidade. O Festival está a proxectar cada vez máis a opresión do suxeito feminino, e iso é un indicador significativo.

[Despois hai que recoñecer que, tras O lugar da outra, proxectouse na Sección Oficial a película que conta as corridas de touros do toureiro Andrés Roca e que a sala estaba chea de xente. A xornalista aguantou 40 minutos de rodaxe de dúas horas de película, na que participou Edurne Azkarate. Vimos morrer a tres touros violentos, con toda crueza, despois de velos sufrir durante uns minutos. Case a única preocupación do toureiro era se o público quedou satisfeito ou non. A película seguiu no mesmo ton, segundo contou outro xornalista que tivo que ver a película enteira por necesidade. Iso era, quizais, o que faltaba máis aló dos discursos feministas: diremos a compensación? “Respectar as afeccións de todos”?]