Jon Insausti representou ao PNV. Nos últimos anos, o concelleiro de cultura e eúscaro do Concello recoñeceu o traballo realizado e propuxo algunhas claves para o futuro. Insausti puxo no escritorio un potente compás para traballar: “San Sebastián, cidade do eúscaro e Gipuzkoa zona respiratoria”. Foron varios os proxectos e proxectos concretos mencionados, pero un dos que máis atención recibiu foi que as películas da sección oficial do Festival de Cine deste ano terán subtítulos en eúscaro.

Juan Karlos Izagirre, de EH Bildu, sinalou a boa dirección das políticas lingüísticas, pero convencido de que se pode facer máis desde o concello, destacou a necesidade de mellorar na atención á cidadanía. Non hai que esquecer que estamos en campaña, e na segunda intervención trouxo consigo o que non dixo na primeira: subir o orzamento para as políticas lingüísticas ao 2% para fomentar a cultura vasca, conseguir a gratuidade até o nivel C1, atender aos recentemente chegados e outros.

Ante a imposibilidade de vir xuntos Victor Lasa, de Podemos, Miren Etxebeste, candidata ao deputado xeral, acudiu á discusión aproveitando que “é o seu tema”. Etxebeste destacou os éxitos das políticas lingüísticas, aínda que sente que son verticalistas. Encomiado polos pasos dados no coñecemento, falou da necesidade de dar o salto a vivir en eúscaro. Etxebeste entende que hai que pór forzas no lecer e na motivación, e aí a sociedade civil ten que tomar forza: “O pobo non está regulado e aí hai que buscar a motivación”.

Diferentes puntos de vista

O contrapunto principal púxoo Vanessa Velez. Ademais das políticas lingüísticas, trouxo á volta da mesa o discurso do Partido Popular. Para Vélez, o eúscaro “ten que ser patrimonio de todos: dos vascos e non dos vascos”. Reivindicou o uso político do eúscaro como “unha especie de label”. Utilizou frecuentemente o termo imposición ao referirse ás políticas de eúscaro: “O eúscaro non debe ser un problema, nin unha vantaxe”.

Iñaki Gabarain, candidato do PSE-EE, tomou a palabra antes de mesturar o ambiente: Reivindicou o “consenso”, o “solo compartido” e o “consenso” e afirmou sentirse “moi optimista”. Con todo, este optimismo foise rompendo tal e como el recoñeceu. O propio Gabarain sacou a debate a munición ao referirse ás últimas sentenzas contra o eúscaro, á hora de analizalas acusou de “falta de acougo” e subliñou a necesidade de garantir os dereitos lingüísticos de “todos”.

Sentenzas en contra das esixencias do eúscaro

Ao redor destas sentenzas suceder o cinco candidatos, e ás veces as intervencións do público. Izagirre e Insausti criticaron as sentenzas. Para Izagirre, estas sentenzas “cuestionan” as competencias das políticas lingüísticas e que os “xulgados estraños” non poden decidir sobre o eúscaro. Na mesma liña, Insausti defendeu a subida dos niveis de perfil lingüístico, reivindicando entre todas as institucións unha resposta conxunta a estas sentenzas.

Etxebeste, Vélez e Gabarain puxéronse doces ao ouvir isto. Ante a situación de “moi por encima do límite da lei”, Etxebeste considerou razoable estas sentenzas porque “fomos máis aló do paraugas xurídico que se ofrece”. Os partidos estatalistas tiveron varios consensos básicos: que as esixencias do eúscaro son excesivamente difíciles e non se corresponden coa realidade sociolingüística. Etxebeste foi o que máis se mollaron, incluso o barro, criticando a “titulitis”: “Eu teño moitas persoas que falan moi ben euskera, pero que non teñen título. Non poden acceder a postos de traballo públicos?”.

O tres partidos reivindicaron a necesidade de defender os dereitos de quen non saben eúscaro. E saíu: que prefires o bo médico ou o vasco? Nun momento no que parecía unha lingua imposible para aprender euskera, comezaron a falar con inmigrantes. Poucas veces vese ao Partido Popular defendendo tan apaixonadamente os dereitos dos migrantes.

Lembrando aos antigos demócratas e violentos? Pois nesta ocasión, vascófilos e demócratas, para marcar dous bandos. É dicir, quen crían que hai que facer un dobre esforzo para fomentar o eúscaro, e quen cren que hai que actuar segundo a lei. De feito, Etxebeste dixo que hai que “democratizar” os perfís lingüísticos. É dicir, ampliar a máis xente, baixando o nivel: “Un condutor de autobús non necesita facer ben unha redacción para atender en eúscaro”.

Vivir en eúscaro?

Os partidos debateron entre eles e co público se o ambiente se pode ou non vivir en eúscaro. Gabarain considera que en Donostia é posible vivir en eúscaro, polo menos formalmente. Entre as críticas recibidas por parte do público, destacaron que ser atendidos con normalidade en eúscaro na administración é unha odisea.

Insausti e Izagirre destacaron a falta de consenso no diagnóstico: “É vasco o que está nun segundo plano, e si non o aceptamos non poderemos chegar a acordos”. Os candidatos empezaron a quentar cando as discrepancias quedaron evidentes, e cando o ton estaba un pouco alto saíron unhas perlas ou outras: “Vostedes queren arranxar todo con independencia”, por exemplo.

A pesar de que podía dar para máis, ás 20:00 tívose que pechar o debate en punto, e entón Vélez, do Partido Popular, moi quentado, veu á alza: “Ba orain gaztelera hitz egingo dut, porque me apetece”. A frase non terminou, pero mostrou ben o ambiente confuso. Porque todos estamos de acordo no tema do eúscaro. Pero a pota próbase no lume. E onte só se viron dúas potas de lume vivo.