Hai quen di que as eleccións non serven máis que para dar carácter legal ás decisións políticas. E non son poucos os que pensan así. Vale, pero con iso dinse moitas cousas, entre outras cousas, que o verdadeiro poder, o poder, está fóra dese xogo.

Pero, na miña opinión, aínda que sexa no que sexa no que sexa, as eleccións sempre son o instrumento ao que a sociedade ten acceso para dar a coñecer a súa opinión. Outra cousa é si esta notificación recibe ou non resposta. Non é fácil. A clave está en analizar ben onde, como e con quen estamos.

É certo que saber onde estamos sempre axuda, pero, dun estado a outro, dun sistema económico e político a outro, os problemas das minorías nacionais e étnicas adoptan formas diferentes. Iso é innegable.

Afortunadamente, temos no recuncho aos que teñen a cabeza proporcionada e ben chea. Sempre é bo que poñamos un pouco de luz no longo camiño que queda por percorrer para os que aprenderon máis que un mesmo. Menos mal que a tales sabios, si non, como diaños nolas arranxariamos os recentemente chegados da montaña?

É verdade que hai quen sempre miran por encima dos demais, talvez por iso –a diferenza de ninguén– esa obrigación de dedicarse a ensinar o camiño aos demais, viven sen saber de onde vai o seu.

E talvez por iso, os pasos dos últimos tempos do goberno español actualmente en vigor non se reconsideran, non teñen nada novo en aparencia, pero a verdade é outra. Fai unhas poucas décadas, fálanos do sucedido en Europa.

Sabemos que cando temos unha organización estatal, e máis dunha nación dentro dela, o estado plurinacional, que pode ser o mellor para nós: liberarnos, facer que cada nación faga a súa propia institución estatal soberana? Seguir xuntos no mesmo estado como federación ou confederación? Iso é o que temos que concretar. Si non é hoxe, será mañá, pero o será. Aí a necesidade de vontade colectiva.

Quizá por iso, creo que é necesario que nos explique con claridade os obxectivos concretos. A autodeterminación das nacións, entendida como o dereito á liberdade como Estado das asociacións nacionais estranxeiras, enténdese como a creación de Estados nacionais soberanos. E sabendo que a democracia do Estado español ten unha enfermidade incurable e conxénita, teremos que medir ben os pasos a seguir si queremos avanzar.

A Esquerda Abertzale, ou, como diría un vello amigo meu, a Esquerda Abertzale histórica, demostrou nestes últimos cincuenta anos –e ademais demostrouno– que sabe traballar polo pobo. Nas diferentes zonas, en cada época, na área correspondente.

A Esquerda Abertzale está a demostrar que é capaz de gobernar, de xestionar, de gobernar, Hego Euskal Herria. Niso estase gañando a confianza da maioría da sociedade. Aí está a mensaxe clara da última elección presidencial.

Non é tarefa fácil, tendo en conta que durante case medio século, durante un longo período de incontrolable democracia política, o poder das funcións públicas foi o privilexio dunha vella casta. Á sociedade fíxoselle crer que a xestión pública é moi complicada e que só os ilusionistas do PNV saben levala. Venderon a inexperiencia dos demais, o medo de sempre.

Queremos crear novos tempos e estámonos adaptando a eles. Até agora, a sociedade vasca, queira ou non, tivo unha referencia clara e segura nas últimas décadas. Unha autoridade difícil, pero tamén firme. O que podía ser recoñecido plenamente como autoridade, aínda que podería ser perfectamente identificable ou non.

Son tempos distintos os de hoxe. O actual mandatario necesita outros dons, como se demostrou en abril. Está nas nosas mans, os resultados do traballo intenso serán os que estean por chegar. Ou non o serán.

Desde sempre, a liberdade non se consegue máis que con longas e duras pelexas. Por tanto, é unha revolución, e cando se consegue é unha festa. Logo –non sei cando–, pero, ao pasar os días festivos, os sentimentos nacionais poden empezar a amornarse. Moi normal, aparecen novos problemas, e damos menos importancia a cousas que antes tiñan tanta importancia, como as linguas nacionais.

Ese atolondramiento non é só un asunto dos políticos, pero é certo, e por iso, é mellor que as contas saian a tempo. Porque é verdade que no pobo oprimido non hai demasiadas ocasións. Mirade o que está a pasar en Navarra, para recuperar o que perdeu a lingua nacional.

Hoxe mesmo, o castelán está a pisar o eúscaro. Por iso ouvimos que hai que ser tolerante, cos que non usan máis que a linguaxe do opresor. Que non hai que pedir demasiado. Pero quizá o feito de ter máis oportunidades pode significar menos entusiasmo. E porque din que o queren, que non poden, que é difícil, que non é tan importante…

Antes dicía que o coñecemento do fin preciso e claro é indispensable; agora, profundando máis nel, mirarei de novo ao Estado.

Segundo os obxectivos, a creación do Estado require de teoría e a teoría, necesariamente, de sabedoría. É imprescindible para saber e entender o que pensa a sociedade civil. A sociedade civil non é unha unidade hermética, está clasificada en mil formas, grupos e niveis sociais, case como as institucións políticas. Trátase, por tanto, dun sistema de relacións complexo, pero cun traballo sólido e directo pódese conseguir a vontade colectiva, o que permite a asunción da autoridade política.

Eu creo que así é, pero, con todo, hai que ter en conta que a prevalencia polo impulso da vontade colectiva obriga a axuntar moitas visións, e iso pode supor un cambio de autoridades. E eu, como moitos outros, quixese máis.

Josu Iraeta, escritor