Para Bob Dylan, a nostalxia é a morte, o directo é máis importante que o disco. Xa deu máis de catro mil concertos. Nunca gravou ningún disco de tantos admirables cantantes. Parece ter moita experiencia no escenario, endurecido en once batallas, a pesar de que mantén unha axilidade esencial. Parece posuír un segredo que tomou leite de milleiros de vacas e que vostede non chegou aínda a coñecer. É tan misterioso como o diaño.

O pasado venres pola noite estivemos en Barakaldo. No BEC había unha multitude de vellos, novos, negros, hippies, funcionarios, etc. Nada de sarracenos, nada de chineses. Modestos empregados, a entrada valía a metade que a do Kursaal de Tom Waits. Cando entrabamos na sala, os farois empezaban a acenderse, o aire caldeábase e ouvíase un ruído no ceo. Como sempre, ofreceunos unha actuación de hora e tres cuartos, 20 cancións, oito só anteriores a 1997.

Os de seguridade coidaban as mans dos pacíficos afeccionados, xa que está prohibida toda gravación. Unha semana antes, Dylan interrompera o seu segundo visado porque o flash dun móbil que lle estaba gravando molestáballe. Tras rifar ao público, tropezou e case se reuniu con Elvis e Laboa.

Cantou por primeira vez publicamente ao catro anos, para os seus parentes, o día de aniversarios da súa avoa, e, dándolles unha patada no solo, chamoulles a atención e díxolles: “Empezarei só unha vez que todos tranquilizáronse e calado”. Segue esixindo ese respecto 73 anos despois. Con todo, pronto esquecemos o exame de segurate, como nos afixemos a controlar Internet e de onde sexa.

Things Have Changed foi o encargado de lanzar o espectáculo. Dylan deixounos claro como sente a si mesmo no mundo: “A xente é parva e a época estraña; estou atrapada e encerrada, demasiado lonxe; antes importábame, pero as cousas cambiaron”.

Tanto a voz como o canto de Dylan son inusuais. A pesar diso, danlle leña. Quéixase: -Por que escriben que canto como un sapo? A Tom Waits nunca se lle acusou así! ". Non te preocupes, Bob, o sapo, como di Koldo Izagirre, o ruiseñor dos bosques. Ademais, fanse máis cribles no canto do sapo os que nos lanzou Tryin’ To Get To Heaven, "cando pensas que perdiches todo, dásche conta de que aínda podes perder un pouco máis".

De onde saca tanto sarcasmo e reproche, sobre todo da ortodoxia progresa? Plagiante, embusteiro, ladrón, excesivamente xudeu, demasiado cristián, demasiado apático, vello e pálido, avaro, capitalista, fuma demasiado, bebe demasiado... É certo que agora produce o seu propio whisky, Heaven’s Door, e que nos concertos que non foron nada malos vímolo claramente bebido en Euskal Herria, pero iso sucedeu antes de mediados da década dos 90, antes de que os seus fillos lle pedisen que abandonase o chorro e Dylan rendésese. Pedíronlle tamén que deixase o tabaco, pero non é tan fácil.

Por outra banda, ademais do tapón, o canto de Dylan ten un toque de sima e de campá, de metralla oxidada, matices suaves e delicados. Ás veces recolle todo iso na mesma canción, por exemplo en Early Roman Kings do noso concerto: “Mañá venres, a ver que pasa, todo o mundo fala dos primeiros reis romanos”.

A terceira canción foi Highway 61 Revisited. En 1905, o Tsar de Rusia axudou á persecución xudía, matou e torturó a miles de xudeus e os avós de Dylan tiveron que fuxir de Odesa a Estados Unidos. O nome de pila de Bob Dylan é Shabtai Zissel ben Avraham, porque o seu pai se chamaba Abraham, aínda que lle chamaban polo chicharrón Abe. Ao adolescente Dylan traíanlle un rabino desde Nova York para axudarlle a ler e interpretar a Biblia con atención. A Apocalipse ten unha especial importancia no seu imaxinario. Pola contra, a “Autoestrada Revisitada 61” baséase na Xénese. Así nos cantou o fillo de Abe: "Oh, Deus díxolle a Abraham ‘mata ao teu fillo para min’; Abe contestoulle ‘chinés, búrlasche?’; Deus díxolle a Abraham ‘que?’; Deus ‘faría o que queiras, Abe, pero cando me vexas a próxima vez, máis vale que saias correndo’; Abe ‘onde queres cometer ese crime’; Deus ‘fóra, 61’.

A quinta canción non foi Cry A While, como nos últimos meses, senón Dignity, que non cantou desde 2012. Os seguidores estupefactos: “Un home delgado mirando a súa última comida, por dignidade; alá onde vaia, pregunto á policía se viu a dignidade.”

O rexuvenecido Like A Rolling Stone elevou entusiásmoa do público á cima. O ambiguo Don’t Think Twice, It’s All Right conmocionou as reviravoltas das depresións. A canción máis descoñecida da actuación, Honest With Me, trouxo a coraxe: “Non me arrepinto de nada que faga. Estou contento de haberme batido. Iso si, oxalá gañásemos”. Soon After Midnight foi o corazón e o talismán do concerto. Estou de acordo coa lectura de que matan ao fraco cliente da casa de putas.

O de Minnesota non se destaca sobre a canción, sempre pon humildemente o seu valor e o seu alento ao servizo da canción. Estas cancións non son só pasatempos, senón compañeiros de viaxe para vivir nunha república libre e invisible. Gobernan a vida de moita xente. Falan de cousas raras que lle suceden ou ve a Dylan. Antes de traela a cantar, reflexionou e comprendido á súa maneira este feito ou espectáculo, afastándose por tanto da opinión xeral e do lugar común.

Ninguén bailou, aínda que cando tocaron Highway 61 Revisited, Dignity, Honest With Me ou Thunder On The Mountain algúns afeccionados levantáronse e dirixíronlle movementos e berros idolatricos. Ten os dedos afectados por unha artrite, non pode tocar a guitarra, pero si o piano. Só unha vez apartouse do piano, cara á metade da actuación, para cantar Scarlet Town. Dylan é un home exótico e moi coñecido pola súa imaxe. No entanto, foi detido en 2009. O novo axente sospeitou que aquel vello, só que viaxara baixo a choiva, non se escapou dun hospital. A súa errabunda maneira de andar pareceulle inevitable, e ao escoitar a Scarlet Town observamos o musical que puideramos percorrer. “Na cidade escarlata na que nacín loitamos contra as pantasmas dos meus pais; o tío Tom segue traballando para o tío Bill; chega a axuda, pero demasiado tarde; si o amor é un pecado, a beleza é un crime…”.

Ao meu lado, o funcionario de Hernani aseguroume que Dylan miráralle mentres cantaba en Pay In Blood “ven, romperei a túa cabeza nauseabunda”. Sentira violentamente o contacto dos seus ollos. A subministración de veleno de Dylan é infinito e todos os seguidores queremos un pouco.

A atmosfera seguía sendo cálida e brillante ao saír da sala.