A falta dalgúns produtos, os altos prezos para conseguir outros ou o tempo que se tardou en obtelos, o que antes era moi simple, converteron nunha verdadeira responsabilidade para unha gran parte da sociedade. Pero esta estratexia para dificultar a vida do pobo combínase con outros elementos, como as sabotaxes ás infraestruturas. Pódese considerar como unha sabotaxe incorrecta o baixo mantemento en moitas zonas e a falta de subministración debida a esta carencia. A falta de pezas de reposto é tamén unha consecuencia do bloqueo. A sabotaxe pode ser menos directo, pero tamén a sabotaxe, que ten o mesmo efecto.

Pero, ademais, producíronse ataques directos contra a infraestrutura e a rede eléctrica. Os cortes de electricidade son moi frecuentes na actual Venezuela, a pesar das diferenzas que existen entre zonas xeográficas. Para unha persoa que viaxou pola exterior chama a atención a naturalidade coa que os venezolanos viven os cortes de luz. Ademais da falta de luz, a falta de electricidade afecto no día a día a moitos outros aspectos: as actividades de moitos postos de traballo quedan obstruidas ou paradas en liña recta, o metro de Caracas non funciona, o bombeo de auga suspéndese, as neveiras e outros aparellos electrónicos domésticos non se poden utilizar, as comunicacións córtanse en moitos casos... É máis, debido á falta de mantemento das infraestruturas, moitas veces, ao volver a luz, faio con higos de intensidade evidentes e non é raro que se deterioren os aparellos eléctricos conectados. A pesar de que se adaptan a estas situacións (que remedio...), o normal desenvolvemento da sociedade vese entorpecido e o que debería ser simple vólvese complicado e laborioso. Todo iso leva a seguir unha serie de protocolos: apagar a luz e desconectar os aparellos, asegurar a subministración de auga durante uns días nos tellados, unha xestión máis estreita dos alimentos frescos e conxelados, instalar xeradores de electricidade a través de combustibles para os que dispoñen de recursos suficientes...

Outro dos indicadores máis espectaculares da situación económica é o do transporte. En comparación con hai poucos anos, nas estradas venezolanas ven menos coches e o transporte público ten moito menos unidades, creando colas máis longas de usuarios e facendo máis irregular a frecuencia das viaxes. Non é por falta de combustible, senón por falta de coches e pezas que comprar fóra. Do mesmo xeito que ocorre coa subministración eléctrica e de auga, o combustible segue sendo case gratuíto. Venezuela é o Estado que ten o prezo máis baixo do mundo: O prezo é simbólico e os compradores ao pagar dan un billete de pouco valor que contén propínaa. Nalgunhas zonas, sobre todo preto da fronteira con Colombia, as longas filas que se poden ver nas gasolineiras foron creadas polos controis establecidos polo goberno. Os controis para que un coche non encha o almacén de combustible máis veces do que fose normal tratan de limitar o negocio de transporte e venda a Colombia con éxito relativo.

O metro non queda fóra desta delicada situación. O metro de Caracas atópase en pleno apoxeo, polo menos nas horas punta, onde son frecuentes os empuxóns e a imposibilidade de acceder. No momento de baixar o metro pódese observar outro exemplo da situación: as máquinas de ticket deshabilitadas e os milicianos para permitir que se recollan novos e máis sinxelos tickets de papel.

Aínda que un dos ámbitos que mellor reflicte o impacto do bloqueo económico é o do transporte, as diferenzas que se observan entre os sectores da poboación tamén se observan no caso dos coches. Entre os coches vellos que seguen funcionando a duras penas ven a miúdo as novas rancheiras Hyundai e Toyota e outros coches caros.

Un dos principais ataques contra Venezuela é o que leva a cabo contra a moeda, pero as súas consecuencias son para o pobo, sobre todo para moitos cidadáns que non poden conseguir dólares. Na web dolartoday converteuse nun compoñente da vida de moitos venezolanos para comprobar en cantas ocasións prodúcese o cambio entre bolívar e dólar. En agosto de 2019, por exemplo, o cambio reduciuse á metade: a principios de mes un dólar pasou de 12.000 bolívares a máis do dobre desa cantidade ao peche de mes. Aínda que ao principio se chama a atención, en calquera tenda a xente paga con grandes sumas de billetes que non se meten nos petos é parte do día a día. Enmarcado na política de ataque deseñada en ÚSAOS, a desvalorización do bolivar, que se incrementa durante moitos anos, inflúe directamente no custo dos produtos, aumentando constantemente os prezos. O único responsable desta subida non está no troco da moeda feita desde o exterior, xa que hai moitos outros factores internos implicados (especulación, bachaqueo, poder do sector privado fronte á barbarie do goberno...), pero non se pode ocultar que moitos destes factores están relacionados coa mencionada guerra híbrida.

 

 

 

 

Como consecuencia de todo iso, existe unha gran incerteza sobre o prezo do diñeiro. O venezolano non pode nin debe saber cal vai ser o diñeiro que ten a curto prazo, nunha situación excepcional como esta. Entre as medidas adoptadas nos últimos anos para defender o ataque planificado de baleirar as arcas de Venezuela atópase a limitación estrita do efectivo que se pode retirar dos bancos, o que dificulta os pagos aos cidadáns. Aínda que nas poboacións europeas orixinásese unha crise de ansiedade, a maioría dos venezolanos enfróntanse a esta situación, combinando a paciencia, a desesperación e o entendemento do pago por defender a súa soberanía. A idiosincrasia particular dos venezolanos para entender a vida, un elemento subxectivo importante a ter en conta, facilita que a vida siga adiante entre as dificultades.

A saúde é, sen dúbida, o punto máis duro no que se perciben os efectos do bloqueo. Do mesmo xeito que se fixo ao longo da historia en asédialas, queren arrodillar ao pobo de alegría, sede e, como non, de enfermidades. O gringo de bloqueo dificulta e encarece con frecuencia a obtención de equipos médicos e médicos e noutras ocasións faio imposible. Do mesmo xeito que noutros moitos ámbitos, a dependencia de Venezuela dos demais estados convértese nunha gran debilidade para conseguir medicamentos. Máis aínda se temos en conta que o 34% dos medicamentos importábanse de EEUU. Aínda que desde o sistema público de saúde téntase abastecer de produtos e ferramentas a centros sanitarios, hospitais e farmacias, os medicamentos e outros materiais non se obteñen ou se obteñen en pequenas cantidades e a prezos elevados. E non só os que veñen dos EEUU, senón que as presións da administración de Trump conseguiron que os contratos coas compañías doutros estados rompan, como fixeron durante décadas con Cuba. Moitos dos envíos de medicamentos con destino a Venezuela foron cancelados e o Goberno tivo que facer un esforzo especial para evitar o bloqueo, aumentando as relacións comerciais con outros Estados para poder conseguir medicamentos e principios activos. Estes estados son principalmente China, Rusia, India, Turquía, Irán ou Bielorrusia, as potencias que poden sufrir a presión que chega dos EEUU. Con todo, os custos de transporte e o risco que asumen as empresas fan que estes produtos sexan máis caros.

En calquera caso, a subministración de medicamentos e equipo médico non é suficiente e as consecuencias foron moi duras. Ao redor de catro millóns de venezolanos con diabetes ou hipertensión non reciben regularmente os medicamentos necesarios (por exemplo, 300 mil dose de insulina xa pagas en 2017 non chegaron porque Citibank bloqueou a compra). Unhas 80.000 persoas con SIDA quedaron sen recibir antiretrovirales en 2017. Calcúlase que hai unhas 16.000 miles de persoas que non poden soportar o tratamento necesario co cancro (quimioterapia, radioterapia, fármacos…) e outras 16.000 persoas que necesitan diáleses están sumidas na incerteza. No hospital visitado en Guasdualito, por exemplo, había catro equipos de diáleses parados por falta de repostos e dous equipos que funcionaban para atender a todos os pacientes da zona. Estímase que entre 2017 e 2018 o número de mortos podería chegar aos 40.000 debido ao bloqueo ao sector sanitario. Máis aló destas cifras, é evidente que se asina a condena de morte en ÚSAOS cada vez que se asina unha medida contra a saúde. Máis que dicir que “os enfermos morren”, deberiamos dicir que “matan”.

Ao falar do bloqueo económico, o campo obrigatorio para referirse é o da comida. Por dar un dato, a importación de alimentos en 2013 pasou de 11.200 millóns de dólares a 2.460 millóns de dólares en 2018.Coñecida a dependencia de Venezuela dos alimentos externos, compréndese facilmente o seu impacto na vida da maioría dos venezolanos.

En relación á alimentación, hai que abandonar a dobre mentira difundida: O Goberno de Venezuela condena ao pobo a comer. Por unha banda, porque non hai fame. Si nalgúns sectores e nalgunhas familias está a apertarse para asegurar as comidas diarias, hai que recoñecer ao Goberno o enorme esforzo realizado para evitar que ninguén quede sen protección, nunha realidade na que se cruzan moitos aspectos. Por exemplo, hai venezolanos que critican a política gobernamental en materia de planificación familiar. En lugar de dar formato e educación sexual aos sectores novos marxinais, a concesión de subvencións por cada neno ou nena levou ás persoas de baixa formación a ter demasiados nenos e nenas, alimentando a espiral de pobreza e exclusión. Asegurar unha alimentación axeitada da poboación non é só un elemento de provisión de alimentos, senón que debe situarse nunha perspectiva integral, abarcando moitos aspectos socioeconómicos.

Doutra banda, é unha mentira que o Goberno de Venezuela sexa o principal responsable da escaseza de alimentos en Venezuela. O desabastecemento e o encarecemento dos alimentos foi, sen dúbida, unha ferramenta utilizada pola oligarquía desde que Chávez iniciou un proceso transformador até os nosos días. Neste ataque, realizado por dentro e por fóra, atópase o principal responsable das situacións de discapacidade. O Goberno de Maduro puxo en marcha en 2016 os CLAP (Comités Locais de Drogas e Produción) para facer fronte aos principais problemas alimentarios. A través destes comités de barrios e pobos trasládase a cada familia unha caixa de alimentos a prezos reducidos (por baixo do seu custo), por dificultades. De feito, a frecuencia varía segundo o lugar e a época. En Caracas, onde o problema da obtención de alimentos é maior, a frecuencia adoita ser de dúas semanas, pero no campo pode ser dun mes ou menos (hai máis facilidades para acceder aos alimentos por outras vías). En canto aos alimentos que hai na caixa, pódense atopar arroz, aceite, fariña de millo, azucre, legumes, pasta ou peixe envasado, pero o tipo e a cantidade de alimentos que hai non é do todo regular. Moitos destes produtos están producidos noutras nacións.

Nesta caixa se condensan algúns dos problemas e realidades que existen en Venezuela: os esforzos do goberno para asegurar a todos o esencial, a produción retardada de alimentos, a dependencia total das importacións, a falta de control e o bachaqueo (desviación de produtos a mercados paralelos).