Sen dúbida, a era da supervivencia que vivimos (a nova normalidade) derrubou moitas cubertas. Máis aló do colapso social, económico e sanitario, o estalido inevitable da crise capitalista mundial que viñamos desenvolvendo púxose de manifesto. A era na que vivimos non fixo máis que acelerar e profundar o carácter salvaxe e destrutivo da propia formación capitalista mundial, confirmando o esgotamento sistémico do camiño que a humanidade levaba ao longo das últimas décadas. O desastre social, económico e sanitario que padecemos aumentou a era da incerteza, xerando sufrimento e malestar, pero, ao mesmo tempo, fíxonos conscientes de que a nosa necesidade de liberarnos dun sistema totalmente esgotado é a máis urxente de todos os tempos.

A partir dos anos 70, o sistema capitalista, desde que profundou as súas formas de acumulación, foise mutando e transformando cara ao neoliberalismo. O cume neoliberal produciuse na década dos 90 e despois, anunciando os peores indicios do seu maior avance, fixo estalar os límites biofísicos do planeta até chegar á situación de colapso que estamos a vivir agora. Tal e como apuntan os informes de varios investigadores, levabamos décadas excedendo os límites biofísicos do planeta. A pandemia trouxo á luz o desastre e o fracaso dunha forma de organización social, denunciando as carencias e as consecuencias da falta de equidad na distribución da riqueza; cando a cobertura se levantou, o modelo de desenvolvemento do crecemento ilimitado que nos trouxo a un colapso ecolóxico púxose en cuestión e vímolo decaer. Demostramos que o capitalismo neoliberal, coa axuda do adoctrinamiento dos medios corporativos, é un sistema que retarda e secuestra continuamente a subjetividad dos individuos, que cumpre un papel fundamental na configuración da realidade e nas subjetividades.

Moitas veces ouvimos que o obxectivo do sistema neoliberal é a economía, pero no punto de mira está o secuestro da alma individual e cultural, é a base da construción biopolítica. Byung-Chul Como acaba de dicir o filósofo Han, coa pandemia, o coidado biopolítico

imos a un réxime. Ademais das nosas comunicacións, o noso corpo e o noso estado de saúde convértense en obxectos de coidado dixital. Explica que a biopolítica dixital fortalecerase en todo o mundo e, co seu control e o seu sistema de vixilancia, irase apropiando do noso corpo. Na súa opinión, vaise a crear unha sociedade biopolítica disciplinaria que nos vai a espiar constantemente, incluído o estado de saúde. Para eles, o virus é un espello que mostra a sociedade na que vivimos: “Vivimos nunha sociedade de subsistencia que, en definitiva, baséase no medo á morte. A supervivencia converterase en algo absoluto, coma se estivésemos nun estado de guerra perpetuo. Todas as forzas vitais empregaranse para prolongar a vida. Na sociedade da supervivencia ata que se perda todo sentido da boa vida”.

Na sociedade da supervivencia, a lei de mercado imponse aos suxeitos como valor principal e único. A cultura corre o risco de deixar de ser o soporte do individuo e do grupo (as condicións de supervivencia son tan escasas), esa ameaza, vémola máis transparente que nunca; co empuxe dunha época que quixese borrar o pasado, o futuro, aparécenos o máis incerto de todos os tempos. O presente véndese na ilusión da felicidade privada, a capacidade de mutación da globalización capitalista pode rendibilizar tanto a felicidade como o sufrimento.

A sociedade da supervivencia profunda nas enormes desigualdades sociais. En sectores socialmente debilitados, puxo de manifesto as peores condicións de vida e as maiores dificultades de supervivencia, todas elas son manifestacións de inequidad estrutural. Con todo, estamos inmersos no replanteamiento e loita de prioridades para que os hábitos de vida, as prácticas de traballo, as condicións de vida cambien, inflúan de forma transformadora na cultura do mundo vindeiro. A oportunidade dun mundo mellor, sen procesos humanos transformadores, sen loita de emancipación. Pola contra, o mundo que está a piques de vir non debe estar suxeito á submisión, senón ás hostilidades entre os distintos sectores sociais. O futuro deberá alcanzarse na disputa entre aqueles que, recuperando o pasado, tentan que todo siga igual, e os que realmente queren cambiar de raíz as condicións de vida. Cara a unha sociedade baseada na equidad, nunha distribución equilibrada de bens, ou na destrución ecolóxica en beneficio das elites. Para afrontar a era da supervivencia, o presente xógase na disputa política dos procesos de soberanía e autoformación.

A situación de emerxencia permanente móstranos a necesidade de novos marcos cognitivos para construír a sociedade. Que se acabou o modelo de crecemento baseado no consumo ilimitado e que hai que responder á era na que vivimos desde a perspectiva do decrecimiento. O cambio de rumbo é o verdadeiro desafío porque empuxando a un capitalismo aínda máis salvaxe non se pode reavivar ningún efecto transformador. Para facer fronte á sociedade de supervivencia necesitamos unha comunidade descentralizada, re-integrada e autosatisfecha. Se non se modifican os marcos cognitivos da sociedade, non se poderán producir transformacións intensivas. Vémonos na necesidade de derrubar unha comprensión que nos trouxo até aquí, xa que a restitución non nos serve. O desastre que estamos a vivir ponnos na oportunidade de construír un novo suxeito social, un camiño cara a unha sociedade que haberá que reinventarse noutros valores sociais, é dicir, unha nova construción comunitaria que se deberá ir construíndo a través da transformación das identidades.