Tres son as infraestruturas navarras que están a pagar polo sistema de retribución sombreada: a autoestrada do Camiño, a Autoestrada do Pirineo e as zonas regables da Canle de Navarra. A retribución sombreada é o sistema de xestión de infraestruturas empregado polos gobernos de UPN, un tipo de colaboración a longo prazo entre a administración pública e as empresas. A empresa constrúe, financia e xestiona a infraestrutura. Pola súa banda, a Administración Pública deberá abonar a retribución que corresponda aos usuarios até a finalización do prazo de concesión. Entón, a infraestrutura quedará en mans da administración. Aínda haberá que esperar até o ano 2039.

Durante este período, os pagos realizados polo Goberno de Navarra superaron amplamente o custo das infraestruturas. A Autovía do Camiño é o caso máis representativo. O acordo foi asinado polo Goberno e a sociedade Autovía do Camiño en 2002, por un período de 30 anos. Cun custo de 390 millóns de euros e até o 31 de decembro de 2021, o Goberno pagou 604 millóns pola retribución da Autoestrada do Camiño. Case o dobre. Aínda quedan dez anos máis na concesión, polo que a Cámara de Contas estima que Navarra podería pagar por fin máis de 1.200 millóns, tres veces o custo das obras. Galvantula S.L.U., propietaria da sociedade desde 2017. a empresa pide ao goberno que modifique as condicións da concesión alegando os prexuízos causados pola pandemia do Covid-19. O asunto chegou ao Tribunal Superior de Xustiza. De momento, non hai sentenza.

O goberno xa pagou o que serviu no caso da zona regable da Canle de Navarra. Na primeira fase gastáronse 170 millóns, que é o que pagou Navarra. O contrato para a construción e xestión da primeira fase das zonas regables da Canle de Navarra asinouse en 2006. Entrégase á sociedade Zona Regable da Canle de Navarra. Accionistas Impact Navarra S.L.U. e son a Sociedade Xeral de Augas de Barcelona S.A., cun 50% cada unha. A zona regable consta de 15 zonas. A previsión inicial era regar 23.610 hectáreas. A concesión asinouse por 30 anos.

O máis recente é o contrato da Autoestrada do Pirineo de 2009. A infraestrutura custou 271 millóns de euros e o goberno pagou pola sombra 160. Autovía do Pirineo S.A.U. A empresa comezou a xestionar a estrada en 2012. Cambios nos accionistas da sociedade. Desde xaneiro de 2020 só existe un accionista: Iridiun Hermes Roads S.L. sociedade.

Foi un preito sobre a lonxitude da autoestrada. O contrato inclúe 46,097 quilómetros. A construción foi algo menor, 45,421 quilómetros. O Tribunal Supremo apoiou á empresa argumentando que había que ter en conta o que dicían os pregos. En consecuencia, o Goberno de Navarra abonou á empresa uns 400.000 euros en concepto de suplemento a cobrar desde o inicio do contrato. A sentenza fornecerá efectos até a extinción do contrato.

Tamén neste caso, a empresa solicitou a revisión das condicións do contrato alegando os danos da pandemia. Foi rexeitada polo Goberno de Navarra. A empresa demandou aos tribunais. O Tribunal Superior de Xustiza de Navarra rexeita o recurso alegando que o equilibrio do contrato non se rompeu, xa que a súa duración é de 30 anos.

Recomendacións da Cámara de Contas

A Cámara de Contas analizou o estado das infraestruturas realizadas polo sistema de retribución sombreada. E aí están os datos. A solicitude do informe foi realizada polo Parlamento, impulsado polo grupo Geroa Bai. A Cámara de Contas analizou o estado dos contratos, o seu control e a incidencia das infraestruturas no nivel de débeda e nos futuros orzamentos.

A Cámara advirte da dificultade técnica deste tipo de contrato e explica que por iso o Goberno ten que delegar todo. “A extensión do contrato esixe revisións a moi longo prazo. En consecuencia, prodúcense cuestións de difícil previsión. De aí a necesidade dun novo equilibrio financeiro”, sinalou a cámara.

Antes de realizar este tipo de contratos, a Cámara recomendoulle que a Administración elabore plans de viabilidade: “Neses informes, evidentemente, ten que analizar alternativas de financiamento de infraestruturas públicas. En todo caso, a decisión require unha xustificación clara. Así mesmo, ofrece uns plans financeiros claros e revisables pola propia Administración. O obxectivo é que estes traballos sexan realizados pola propia Administración sen ter que saír ao exterior”.

Solicita tamén que antes de asinar os contratos analícese a súa incidencia nas contas de déficit e débedas. “Niso xustifícase a utilización dunha retribución en réxime de sombra, que non se consideraba debedora. E é verdade que é o que ocorre coa Autoestrada do Camiño e coa Canle de Navarra. Con todo, o gastado na Autoestrada do Pirineo e na primeira fase da Canle considérase unha débeda”.

O informe recomenda ao Goberno que designe representantes das sociedades xestoras de autoestradas para un mellor control financeiro destes contratos. Porque, aínda que o nomeamento está previsto no contrato, o Goberno non designou representantes desde 2014.