Que granxa é a de Jauregiberrizaharre?

A nosa leira está en Zalgize. Temos 35 hectáreas de péndulas pero cabalmente entrelazadas: En Zalgize, Iruri e Barkoxe. Temos 350 cabezas de ovella negra, 8 de porco vasco e 5 de pottoka. En casa facemos gas a toda o leite. Chamamos e gasnamos no bordo, até finais de xullo. Traballamos na granxa coa nosa nai. No Boru pódese rodar en Bostmendieta (Larraine), na olhalti (na caseta) só pódense pór os marros na tarima (en agosto).

Ao instalarche, quixeches explorar novos camiños...

O primeiro que quería era volver chamar na borda. De pequeno estiven coa miña nai, pero nunca máis. Facía case 20 anos que non chamabamos no borg. Cando me instalei, volvo empezar e os meus pais axudáronme ao coello, xa que eles teñen todas as herbas en casa nos primeiros anos. Eu tiña tempo para estar no ceo e aprender a facer o oficio de pastor e o queixo. Nos meus cursos estiven en granxas ecolóxicas. E estaba disposto a facer o mesmo en casa. O terreo para a fabricación de grans é de 3,5 ha. No noso sistema non tiñamos suficiente terra para facer rotacións. En consecuencia, a época de creación de cordeiros é tardía: as ovellas na primavera a media, si fóra pastamos menos e achegamos menos cereal. Tamén transformamos a raza ovina: da cabeza vermella manex á cabeza negra. As cabezas negras aproveitan mellor o campo e mantéñense a maior distancia mendian.Udazkenean, non caen présas, alóxanse as ovellas até a metade do mes de outubro (antes caïamos o 15-20 de setembro). Como subían cunha chea de ovellas (para chamalas en boru), gañamos case un mes máis na primavera. Este ano comezamos a conversión sobre o ecolóxico.

As túas inquietudes polo tema do oso comezaron a principios de verán, participando nalgunhas conferencias...

Claro que antes de que as preocupacións se lanzasen na violencia dos bárbaros, xa que non sabemos como pasará o verán. Durante cinco meses estaremos alí, seguro que temos medo de que vinga o oso a atacar as nosas ovellas. Ningún ataque tivo lugar nos Campos de Zuberoa (o ataque a Hautes-Pyrénéesta, produciuse despois desta actuación). Si atendemos á experiencia dos pastores de Ariege (Pirineo oriental), non queremos deixar que se instale, xa que sabemos como pasan as cousas por aí e si teñen moita preocupación. Aínda que paguemos a ovella morta, non queremos vivir con ese medo no campo. Non podemos permitirnos o pago das ovellas para ir pastar do oso.

Algúns din que os dous osos non van mandar ao pastor...

Este ano xa hai pastores que non acudiron ao forte para non correr riscos. O asalto continuou inalterable. En Zuberoa, do mesmo xeito que nós, algúns teñen a necesidade de verdadeiramente bordu para facer vivir a súa granxa. Pero as anguías teñen moitas terras xunto á granxa e van á forza porque é da historia da familia, é tradición e é un pracer. Si van con poucas ovellas e empezan a endurecerse no horizonte, pronto o farán sen moverse. Pronto se pode ter menos de ovellas no campo e eu véxoo como unha risa para o pastor.

Sobre o futuro, ti ves en min inquietudes e esperanzas punzadas no sector agrícola?

É unha preocupación ver no Ariege como sofren os pastores e como o Estado non fai nada para axudarlles, é unha vergoña. Neses vales hai sangue e non están preparados de maneira abandonatzeko.Ikusiz como o Estado se empeña, nótase que a violencia, a tensión, está a levantarse e non sabemos como terminará. Teño esperanzas no apoio da xente que non é labradora. A poboación en xeral móstrase moi pouco agraciada polos agricultores. Até agora a xente, amante das nosas producións, defendeunos para moitas cousas, tanto cando Laborantxa Ganbara montouse, como cando foi o cris dos patos... Si a xente está atada ao cinco de aquí, si non quere ver como se ensucia o que se quere, si quere a vida dos pobos, ten que sosternos. Nada moverase sen mobilización.