No barrio vitoriano de Salburua reuníronse Mar Garrote, membro do grupo Etxaldeko Emakumeak, da asociación Ramón Roa Bionekazaritza, en representación de Josebe Branco EHKOlector, Edurne Basterra, agricultora e gandeira, e Valen Arteaga, Araba Bizirik. Tamén acudiu Margarida Prieto, procedente de Galicia, que deu testemuño do Sindicato Labrego Galego.

Na conferencia mostráronse as inquietudes de cada un desde o seu ámbito. Todos mostraron unha paisaxe construída a favor da agroindustria e as grandes cadeas de distribución. As leis foron perdendo ano tras ano aos pequenos agricultores e gandeiros rurais, sometidos a grandes capitais e intereses económicos. As decisións tomadas para “a cidade e a cidade”, segundo Josebe Branco. O membro do PNV denunciou que o medio rural está a converterse nun almacén para todo aquilo que non queren na cidade, xa sexa un vertedoiro ou incinerador, un TAV, unhas autoestradas ou torres eléctricas de alta tensión. Todo para o sostemento do medio urbano, cunha visión colonialista do medio rural. Mentres tanto, segundo Mar Garrote, os agricultores e gandeiros rurais buscan a “supervivencia” en camiños cada vez máis difíciles. O tema era a transición enerxética, pero sen unha transición no modelo alimentario os relatores dificilmente vían unha solución. Para os garrotores, desgraciadamente, a alimentación é un tema que non se ouve tanto. Na actualidade, só o 3% dos alimentos frescos que se consomen en Euskal Herria prodúcense nela, mentres que os legumes, por exemplo, viaxan unha media de 7.500 quilómetros até os nosos fogares.

Ameazas do medio rural

Falouse de varias ameazas: a instalación de centrais eólicas de montaña, a instalación de centrais fotovoltaicas en terras agrícolas e o predominio da agroindustria. Para facer fronte a estes xigantescos proxectos, Ramón Roa sinalou a necesidade de que o medio rural estea vivo, para que os proxectos que xurdan nas cidades non se impoñan no medio rural. A revitalización do medio rural cambiaría as necesidades enerxéticas e permitiría a descentralización. Tratando de ser optimistas, falaron dos cambios que pode traer esta crise múltiple. “Desgraciadamente, só se fala de substituír as fontes de enerxía actuais por outras, en lugar de reducir o consumo”.

Branco falou do cambio de actitude nas cidades. “Terminamos o pastel de chocolate e queixámonos de que non hai máis. Ofrécennos mazás, pero non queremos, nós queremos un pastel de chocolate. Temos que aprender que hai límites, que pasamos hai tempo. E sobre todo que con menos cousas podemos ser felices igual”. Máis dun comentou que na pandemia do COVID-19 os agricultores rexistraran un aumento considerable na demanda. Os cidadáns acordáronse do medio rural e prestaron máis atención á produción próxima. “Esquecéronse pronto, pero”, dicía Edurne Basterra.

Todos os relatores comentaron que o clima está a sufrir xa os efectos da emerxencia. Margarida Prieto relacionou os graves incendios galegos coa falta de choivas e a falta de pastos para alimentar gañado. Coa falta de frío invernal, o auxe das pragas das árbores, que non fai suficiente frío para que se recuperen no inverno. A mala tendencia dos últimos anos aumentou este ano, segundo Roa. No sur de Álava deixou de chover en maio e saíu máis de seis meses até a semana pasada. O clima está a cambiar e Roia queixouse da incerteza que viven os campesiños. “Os avós dicíannos que no inverno facía frío e na primavera chovía. Agora estamos cegos sementando terra, pero sen saber que vai vir na primavera”.

Necesidad de establecer alianzas entre cidades e pobos

En Galicia coñécense as centrais eólicas hai tempo. En moitos pobos hai dous muíños de vento por habitante. Ante a pregunta de que facía cada colectivo fronte a esta presión, Margarida Prieto destacou que o seu principal labor é difundir a información. “Cando ven os danos que poden causar e os beneficios para quen serán, os cidadáns levántanse contra este tipo de proxectos”. A maioría dos relatores de Euskal Herria falaron da imposibilidade de actuar porque “teñen bastante traballo con sobrevivir”. Con todo, Basterra sinalou a necesidade de incidir na concienciación da poboación rural.

Valen Arteaga denunciou que os mesmos transnacionales que provocaron a crise véndennos agora a solución. “Si queremos seguir vivindo igual, parece que temos que asumir o sacrificio do medio rural. Unha zona que debemos coidar especialmente para loitar contra o cambio climático”. Tamén se considerou imprescindible a participación cidadá, xa que moitas veces recibiron máis protección da cidade que dos axentes do núcleo rural. Destacaron a necesidade de establecer alianzas entre cidades e pobos, xa que a cidade non pode perpetuarse e os intentos que se realizan desde as institucións que viron con preocupación para repartir aínda máis ambos os ámbitos.

Agricultores e gandeiros chamaron á organización e a loita. Subliñaron a necesidade de dar pasos no camiño da desaceleración, tendo en conta que é moi difícil ouvir que as cousas vaian a peor. É moito máis fácil vender a riqueza que supostamente traen as centrais eólicas. Si a tendencia non cambia moito, segundo Roa, o campo converterase nun museo de antropoloxía. “Quítanse os pastores e logo cóntase como vivían os pastores, como facían a la e por onde andaban as ovellas. Derrubouse o pastor, e neses pastos agora hai muíños de vento”.

Mobilización pola tarde

A plataforma Araba Bizirik organizou o sábado pola tarde unha cadea humana en forma de muíño de vento. Trasladados ás rúas de Vitoria-Gasteiz, viron a dimensión destas torres de 200 metros. Con esta acción a plataforma quixo denunciar todos aqueles proxectos que teñen como obxectivo “a industrialización dos montes e a apropiación dos terreos comunais”, antes de que se produzan “danos irreversibles”.