Foi unha acción político-xudicial que pretendía sabotear o cambio estratéxico que se iniciou na esquerda abertzale tras o proceso de negociación 2006-2007. Coas nosas detencións construíron un relato das imputacións cun dobre obxectivo: desterrar o proceso de reflexión e debate e así influír no seu desenvolvemento. No seu momento, o ministro socialista López Aguilar falou sen ningún retorno de “construír imputacións” dentro da estratexia “antiterrorista” do Estado.

Por tanto, con Rubalcaba e Garzón como protagonistas principais, aquela manobra do Estado tiña como obxectivo inmediato impedir o cambio de estratexia ou, polo menos, que o custo do cambio fose unha escisión, aínda que iso implicase a duración da loita armada. En calquera caso, o obxectivo último ou obxectivo estratéxico era neutralizar durante décadas o indenpendentismo esquerdo como suxeito e actor político do proceso de liberación nacional.

Todos sabemos o que pasou despois. En primeiro lugar, xuízo de urxencia, sentenza previamente ditada por un tribunal. Logo, unha longa traxectoria no Tribunal Supremo e no Tribunal Constitucional, onde, con estreitas votacións, ratificáronse sentenzas en contra. A continuación, o Tribunal de Dereitos Humanos de Estrasburgo aceptou a nosa demanda e a súa resolución foi moi clara: non tivemos un xuízo xusto porque o tribunal presidido por Angela Murillo non actuou imparcialidade.

Posteriormente, o Tribunal Supremo expuxo a reapertura do xuízo, tratando de evitar a nulidade da condena e as consecuencias que iso puidese carrexar. Esta estraña e sen precedentes decisión tiña tamén un claro obxectivo político: xerar inestabilidade nun contexto no que EH Bildu apoiaba ao Goberno de Sánchez. Por último, aínda que os maxistrados do PP mantiveron a coherencia co punto de partida do proceso, o Tribunal Constitucional ha rexeitado a pretensión absurda do Tribunal Supremo, que pechou esta traxectoria xurídica de clara persecución política.

Por todo iso, o caso Bateragune pode considerarse un caso evidente de lawfare. A instrumentalización da xustiza dentro dunha estratexia política foi iso.

Moitos vascos coñecen moi ben este comportamento. Cuestións derivadas do peche de EGIN e Egunkaria, sumario 18/98…, entre outras, en todos estes casos a xustiza hase instrumentalizado dentro da estratexia antiterrorista do Estado. Aínda algúns sectores da Audiencia Nacional queren manter esta inercia. Como exemplo, hai uns días a Fiscalía atacou a varios militantes de Sortu nunha narrativa “fabricada” de benvida.

Estes lawfares foron parte da violencia política do Estado e trouxeron torturas e castigos centenarios de prisión sen ningún tipo de recoñecemento e/ou reparación política. Neste sentido, cando a sociedade vasca avanza no camiño da convivencia, é necesario, entre outras cousas, que o Estado recoñeza e repare todas as súas intervencións xurídico-policiais, como o caso Bateragune. De feito, estas intervencións foron parte da estratexia de loita contra o independentismo vasco e xeraron múltiples sufrimentos.

Por iso, neste momento no que o Tribunal Constitucional ha decidido rectificar a pretensión do Tribunal Supremo e dar por concluída a súa andaina xurídica, esperabamos algunha reflexión sobre este lawfare vasco por parte do lehendakari Urkullu e dos dirixentes doutras forzas políticas, sobre todo tendo en conta que neste momento este asunto cobrou especial importancia no intento de trasladar o proceso catalán ás canles e solucións políticas.

Non fixeron ningunha reflexión respecto diso, pero eses mesmos dirixentes que perduran nese bullicioso silencio, fan apelacións constantes á esquerda independentista sobre a lectura do pasado recente.

Insistimos na necesidade de que todos os actores políticos (como fixo no seu día a esquerda abertzale) recoñezan a súa responsabilidade en todos os niveis de sufrimento que provocou e segue xerando conflitos políticos. E, por suposto, tanto no caso de Cataluña como no de Euskal Herria, o Estado debe abordar dunha vez por todas o conflito territorial, aceptando a plurinacionalidad do Estado e respectando a vontade das nosas nacións.

Devandito isto, e a pesar das consecuencias que padecemos, hoxe podemos dicir con orgullo que o fracaso da operación Bateragune foi total, porque non alcanzou ningún dos seus obxectivos.

Na actualidade, a esquerda independentista é a primeira forza municipalista do País Vasco e o actor decisivo para expulsar a UPN da ecuación de goberno de Navarra e posibilitar a gobernabilidade do Estado. Quince anos despois, por tanto, non conseguiron neutralizar á esquerda independentista.

Ademais, convertémonos/convertémosnos nunha alternativa e motor fundamental do proceso político en todo Euskal Herria. En novembro de 2009, poucas semanas despois da detención, demos unha mensaxe desde o cárcere de Extreme dicindo que non pararían o cambio estratéxico da esquerda abertzale, e hoxe dicimos que grazas a ese cambio o noso país e o seu futuro están a cambiar.

Por último, queremos expresar o noso agradecemento á sociedade vasca polo apoio, a solidariedade e o amor que recibimos durante todos estes anos de cárcere e persecución. Esta ampla solidariedade encheunos profundamente e deunos forza para seguir traballando polo noso pobo. Así mesmo, queremos agradecer de corazón o apoio recibido desde a comunidade internacional: José Múgica, Adolfo Pérez Esquivel, Gerry Adams, Desmond Tutu…, moitas grazas a todos.

* Rafa Díez Usabiaga, militante de Sortu.