En Álava, a poboación que vive soa nos últimos 18 anos subiu un 106%, un total de 42.908 persoas, e as mulleres representan máis do 53% das persoas que viven soas, un total de 23.042. No colectivo de solitarios de máis de 84 anos destaca a preponderancia das mulleres: o 78,2% das persoas que viven soas nesas idades son mulleres, case 3.000 mulleres.

Por outra banda, na Comunidade Autónoma do País Vasco destacan dous municipios alaveses, por ser os de maior poboación que viven sós: En Yécora, o 62% das persoas que viven soas teñen 65 anos ou máis e o 24% ten máis de 84 anos, mentres que en Moreda o 59,3% ten 65 anos ou máis e o 22% son maiores de 84 anos.

A Rede de Mulleres do Medio Rural de Álava, nun convenio coa Deputación Foral de Álava, realizou en 2020 un «mapeo das soidades» no medio rural para analizar os recursos e iniciativas que están en marcha para axudar ás persoas que senten soas e para coñecer mellor a realidade da soidade. O resultado é unha pequena mostra do que sucede no territorio, "e serviu, de maneira subxectiva, para identificar nalgúns concellos as diferentes realidades das soidades e coñecer as inquietudes dalgunhas persoas que viven soas". Así mesmo, identificáronse as boas prácticas informais no acompañamento a persoas non desexadas e definíronse propostas de intervención en relación aos recursos existentes a nivel institucional e socio-comú-nitario.

As mulleres gañan

Para completar o mapeo, entrevistáronse a catorce persoas que viven soas en 22 concellos de Álava, polo menos unha por cuadrilla: once entrevistas telefónicas e tres presenciais. ONCE mulleres e tres homes foron entrevistados no marco das entrevistas aos medios de comunicación. Así mesmo, entre novembro e decembro do ano pasado reuníronse en tres grupos, en Zuia, Vitoria-Gasteiz e Respaldiza, para reflexionar sobre as respostas recibidas na reunión. Tamén se falou con Cáritas, Cruz Vermella e o Teléfono da Esperanza, que traballan neste campo, para coñecer as súas experiencias e datos.

Con todo, deixaron claro que a investigación vai máis aló da estatística: "Neste proxecto, máis importante que o aspecto cuantitativo é analizar o aspecto cualitativo, é dicir, por que estas persoas senten soas: porque están soas ou, o que é máis duro, están moi “esgotadas” (cunha gran carga de coidados) e sen un proxecto de vida".

En todos os concellos hai máis mulleres soas que homes, porque son máis porcentuais e máis autónomas. «Os solteiros, os divorciados e os viúvos son capaces de ser autónomos e de coidarse, mentres que no caso dos homes, a maioría dos homes que quedan sós viven cos seus familiares ou en fogares de anciáns, aínda que poidan coidarse a si mesmos».

A Rede de Mulleres do Medio Rural de Álava analizou moitos aspectos que afectan á soidade: coidados, situación dos servizos públicos, se axuda ou non a vida da localidade, relacións, participación, etc. Ademais, o estudo realizouse en colaboración con Covid-19, polo que se dedica un apartado especial ás consecuencias do virus. "As medidas tomadas para facer fronte á emerxencia sanitaria han afectado á vida de todas as persoas. Ao parecer, algunhas medidas que restrinxen a mobilidade no medio rural non se notaron, xa que poden saír ao xardín, á horta, a pasear... Con todo, as consecuencias foron importantes, sobre todo para os que saían das súas casas e relacionábanse con xente doutros pobos".

Danos do confinamento

Os entrevistados botaron en falta afecto, abrazos, bicos, estar con persoas queridas, relacionarse con outras persoas... Isto foi moi duro para algunhas mulleres: -Sentinme só. Saía a comprar. Desde a xanela lía e miraba á xente. As miñas fillas non podían vir verme. Botei en falta os abrazos e os bicos das miñas fillas e netos. Botei de menos calor e contacto. É moi duro estar só tres meses en casa. Ás veces quixen tirala pola xanela.

O cesamento dalgunhas actividades no primeiro confinamento tamén supuxo un gran buxán para moitas mulleres: "Estando completamente só, vivín con ansiedade e inquietude. Antes movíame máis, facía moitas actividades. E de momento non se pode facer nada. Pasei de estar moi activo a non facer nada. Nin sequera podo ver ás miñas fillas.

Os entrevistados botaron en falta, entre outras cousas, información clara sobre o coronavirus, e cren que os medios de comunicación crearon "medo" e "desinformación". Varios amigos decidiron deixar de ver a televisión ou escoitar rádioa.

Ademais dos factores que inciden na soidade, o mapeo analizou os recursos "persoais e públicos" existentes para facer fronte a esta situación, e a investigación, dirixida por Mentxu Ramilo, propuxo varias alternativas. Insistiu en que se trata de peticións que se deberían adaptar en función das diferentes circunstancias: "Detrás da soidade hai casuísticas diferentes. Por tanto, necesítanse respostas diferentes para intervir en función da demanda, nun marco común, aberto e flexible, en función de cada realidade e necesidade, articulando diferentes axentes do territorio”.